We konden alle kanten op gedichten

Er zijn twee periodes in het leven waarop de dichterlijk gestemde vooral naar de pen grijpt om gedichten te schrijven. De lente van het leven, met alle verliefdheden en sapstromen die daar bij horen. En de nazomer die beeldenrijkdom aan de mijmerende schenkt.
“We konden alle kanten op” komt uit de nazomer, het geheugen wordt aangeboord op zoek naar eigentijdse poëzie.
Beide bronnen beloven tijdeloosheid. De lente roept grootse verwachtingen op en het is minder relevant dat de vervulling niet exact op de kalender staat: deze komt altijd. De nazomer gunt het geheugen de gewaarwording van waarden die nooit vergaan, hoe lang ook geleden.
In deze bundel gaat het dubbelop om herinnering en tijdeloosheid: want zoals gewoonlijk in een bundel van Zuiderent zijn er behoorlijk wat opgedragen gedichten, en de helft daarvan zijn naar aanleiding van een afscheid geschreven. Veel moet aan de greep van de vergetelheid onttrokken worden.
In veel gedichten slaagt Zuiderent daar prachtig in. In een klein aantal duidelijk niet, deze doen ook meteen geforceerd aan. De poëzie komt de dichter niet aangewaaid, zoals blijkt uit zeker een zestal gedichten die uitdrukkelijk het dichten als onderwerp hebben, theoretisch (hij stapt op zijn fiets die hij al sinds zijn derde bundel poeticaal berijdt), of practisch worstelend met woorden die zich maar niet tot een gedicht laten samensmelten. Te billijken. Dichten in de nazomer gaat volgens mij minder makkelijk dan het in de lente ging. Bezwerend roept Zuiderent kunstenaars en artiesten aan, om geinspireerd te raken, zoals Kate en Anne McGarrigle: “o zusjes, o,//zing ons toch vroegste verlangens van nog voordat het paradijs/(…/.)zing onze grijze haren eruit”. Gevaarlijk natuurlijk, want nostalgie ligt op de loer. Juist in dit gedicht “De zusjes, hun zang” thematiseert Zuiderent dit risico, in een verwijzing neemt hij afstand van Lucebert, aldus pogend zijn jeugd vrij te houden van wat er allemaal aan lagen overheen zou komen. Vrij ook in de zin dat voor deze jeugd altijd alle mogelijkheden open moeten blijven staan, een gebroken hart inbegrepen, toen én nu.
Om die openheid, toen én nu, is het de dichter te doen. De herinnering aan de tijd waarin gold “we konden alle kanten op” (in: “Reservaat”) is in een milde irrealis ook nu een beginpunt. De irrealis is reëel, want het blijft duidelijk dat het einde komt. Het fraaist is dit breekbare evenwicht verbeeld in “Nooit voltooid”. We zitten in de nooit voltooide tuin ons enig leven uit. Het beeld: een feestelijk, sensueel, Arcadie, voor de kikkers die wij zijn. Uiteindelijk een plons, een kring in de vijver. (Deze parafrase doet, hoe kan het anders, het gedicht te kort.)
De bundel wordt ingeluid en uitgeluid door twee programmatische teksten, die een losse structuur omvamen van zes afdelingen die met enige goede wil thematisch zijn samen te vatten: in de eerste afdeling wordt de vader aangesproken; in de tweede wordt de moeder herdacht (zoals Zuiderent dat met een vergelijkbare cyclus in “Jij als geen ander” ook al deed); in de derde wordt in de eerste persoon meervoud terugkijkend beschouwd hoe onvoltooid datgene is wat al wel in herinneringen gevat lijkt; in de vierde roept de dichter kunstenaars en artiesten op, inclusief zichzelf; de meest lastige vijfde afdeling speelt met het werk van Sebald; een schrijver die de herinnering, persoonlijk en collectief als thema heeft; de laatste afdeling bevat twee worstelingen waarbij de dichter m.i. niet boven komt.
Qua dichtkunst blijf ik Zuiderent plaatsen in de buurt van Hamelink en ten Berge, wel toegankelijker en dichter bij huis. Geen klassieke vormen, veel verschillende vormen, afwisseling van ontregelend ritme en rhetorische samenhang. Het zijn vooral de beelden die de muziek uitmaken en minder de taal.
Al met al een uitdagende bundel, “zijn wij rond de zestig, zijn wij jong genoeg voor de lange baan”.