De vlek een vertelling

Geschreven bij De vlek

Mensen zijn niet zo best met gevoelens, en met de uitdrukking daarvan nog minder. Voordat je het weet zit iedereen zich te verlekkeren aan reality-tv. Poëzie is dan wel handig om wat zomaar sentimenteel zou kunnen worden toch in banen te leiden die gevoel ongeschonden door een verhaal weten te loodsen. Zonder poëzie wordt het “Waarheen, waarvoor” in een crematorium. Met poëzie wordt het verdriet, gedeeld met anderen. Zonder poëzie: de bruid waarvan de zwangere buik de strapless trouwjurk te veel naar beneden wurmt. Met poëzie: liefde die zich in verwarring weet te handhaven.
“De vlek” laat dit zien. Het motortje van de hele vertelling is de verwisseling van röntgenfotoos, waardoor de verkeerde denkt dat hij ten dode is opgeschreven. Zoiets wordt al gauw een melodrama, in proza heb je zo een soap-opera van eindeloos leed, dialogen als die je kunt beluisteren in de stadsbus die naar en langs het hospitaal voert. Maar in de poëzie van Otten ontstaat een kalme vertelling over (het ontbreken van) de wil om te leven, over de onmacht om te leven, hoogstwaarschijnlijk ook over de opdracht om te leven (Otten is gelovig katholiek). Iets wat ten allen tijde problematisch is omdat er altijd sprake is van lijden, en daar heeft niet iedereen even veel zin in, of is daar in voldoende mate toe in staat. Waarbij de vraag onststaat of iemand het lijden van de ander op zich kan nemen, zodat de ander door kan leven. “De vlek” speelt met deze kwestie, in beelden die indirect verwijzen naar de grootste in-de-plaats-treder van de Joods-Christelijke beschaving: “De vlek” is een modern Jezus Christus verhaal. Hij poetste voor ons de vlek van de erfzonde weg. Alleen is in tegenstelling tot in het evangelie in deze vertelling onduidelijk wie er verrijst, als er al verrezen wordt. Wie er voort leeft is wel duidelijk, ook is duidelijk dat hij de volle verantwoordelijkheid heeft het leven in het gezicht te zien, en dus ook de dood te “ontwaren” (deze term bedoel ik ook als onklaar maken van de werkelijkheidswaarde van de dood). We zijn allen nabestaanden.
Otten slaagt in zijn opzet doordat hij niet al te poëtisch wil zijn, bij hem geen overmatig ten toon spreiden van woordkunst, hij vermijdt de rhetoriek die zo vaak misbruikt wordt om de lange adem van een gedicht mogelijk te maken. Otten is een toneelschrijver, dat merk je. De toneelschrijver is goed in het weglaten van details die aan de regisseur worden overgelaten. Otten weet heel nauwkeurig zeer beeldende shots, scènes, te isoleren en vrij te geven aan de lezer: de lezer mag de regie voeren. Otten redeneert dus niet –ook een redenering vermag doorgaans een lang gedicht niet te dragen zonder het langdradig te maken- maar hij ensceneert, en het is het ritme van de shots dat deze vertelling poëtische kracht geeft. Hij zorgt voor samenhang, niet door angstvallig een plot aan te hangen, maar door het in bedekte termen putten uit de rijke Joods-Christelijke traditie: het is het besef dat de lezer daar nog van heeft dat uiteindelijk de samenhang waarmaakt, daardoor gaan de verschillende onderdelen als het ware in gesprek met elkaar. Overigens is die traditie ook in hoge mate poëtisch en beeldend van aard.
“De vlek” is goede poëzie, krachtig genoeg om de vertelling waarachtig voort te laten duren. Dat is vrij uitzonderlijk in de moderne (Nederlandse) poëzie. De vertelling roept door het bijzondere grote universele vragen op, gebed in een verbeelding die deze vragen levend weet te houden. Eigenlijk is het dus toch hele goede religieuze poëzie, ongemerkt.

Een verrassend boekje, geschreven in een dichtvorm. Het boekje leest gemakkelijk als je even het ritme van de poezie te pakken hebt.
We hebben het besproken in onze leeskring:unaniem enthousiast!