Een goede manager zaait verwarring waarom elk bedrijf beter wordt van een beetje chaos

‘Waarom elk bedrijf beter wordt van een beetje chaos’, luidt de ondertitel van het boek van Ori Brafman en Judah Pollack. Zij betogen in ‘Een goede manager zaait verwarring’ dat we allemaal in ons leven en ons werk behoefte hebben aan ‘beteugelde chaos’. Het organiseren van agendaloze vergaderingen of het uitnodigen van buitenstaanders (‘unusual suspects’) in een gesprek kan er voor zorgen dat er ‘gestructureerde serendipiteit’ (ook wel de ongezochte vondst) ontstaat: een situatie waarin nieuwe, creatieve ideeën vanuit het niets lijken te ontstaan.
In deze tijden van globalisering en versnelling van ontwikkelingen zijn creativiteit en innovatie de vermogens die organisaties succesvol maken. Deze boodschap krijgen we keer op keer over ons uitgestort. In een mij jaloersmakende schrijfstijl vertellen Ori Brafman en Judah Pollack in ‘Een goede manager zaait verwarring’ verhalen om duidelijk te maken dat een beetje chaos ons en onze organisaties kan helpen. Chaos zorgt ervoor dat we effectiever te werk kunnen gaan. “Chaos leidt tot betere schoolsystemen, innovatievere bedrijven en (…) zelfs tot een veerkrachtiger leger”, aldus de schrijvers. Want met zijn werk voor het Amerikaanse leger kreeg Brafman de gelegenheid om zijn theorie over verwarring te toetsen en uit te breiden.
Zoals elke grote organisatie streeft de krijgsmacht naar efficiency. Dat levert geld op, maar kost verbeeldingskracht en innovatie. Het resultaat zijn dan logge bureaucratische instellingen. Die organisaties worden gekenmerkt door een allesoverheersende, vastgeroeste waardencultuur en een aan fanatisme grenzende gedrevenheid. Het gevaar bij zulke organisaties is dat de structuur zo dominant wordt dat alle witruimte wordt weggezuiverd. De stem van unusual suspects wordt niet gehoord en nieuwe ideeën krijgen geen kans.
Want dat zijn volgens de schrijvers de elementen die wel tot creativiteit en innovatie leiden. Allereerst is er het element witruimte, een tijd of plaats zonder enige vastgelegde structuur, een agendaloze vergadering bijvoorbeeld. Dan zijn er de unusual suspects, buitenstaanders die geen deel uitmaken van het systeem, en die dus andere perspectieven meebrengen. Tot slot beschrijven Brafman en Pollack de geplande serendipiteit, “je moet een beetje structuur aanbrengen, maar daarna is het een kwestie van loslaten”. Door deze elementen toe te passen ontstaat er een patroon. Chaos creëert witruimte en in die witruimte grijpen unusual suspects hun kans om hun ideeën te ventileren. Het resultaat is ‘georganiseerde serendipiteit’ (iets moois wat bij toeval ontstaat tijdens het zoeken naar iets anders). Brafman en Pollack noem dit ook wel ‘beteugelde chaos’.
Door onderzoek uit de neurobiologie aan te halen, tonen de schrijvers aan dat onze hersenen erg goed zijn in het oplossen van problemen zodra we ons níét op een specifieke taak richten. Dat natuurlijke proces van problemen oplossen verloopt per definitie spontaan.
Brafman en Pollack pleiten voor het introduceren van beteugelde chaos. Dit is per definitie een verwarrend proces. Daarom beschrijven zij een vijftal regels die een ieder die met witruimte en buitenstaanders aan de gang wil, helpen om net genoeg structuur aan te bieden zodat serendipiteit kan optreden. Helaas beschrijven zij niet een ander kenmerk dat nodig is voor beteugelde chaos en dat is de aan aanwezigheid van een leider die gelooft in dit proces. In alle voorbeelden van organisaties die chaos succesvol toepassen zijn leiders die ruimte creëren voor het proces.
‘Een goede manager zaait verwarring’ is een bijzonder inspirerend boek voor iedereen die met innovatie en creativiteit in organisaties aan de gang wil. Grappig vind ik de toevoeging van de uitgever aan de Nederlandse uitgave. Aan het einde van het boek vindt de lezer een kruiswoordpuzzel. Deze is gebaseerd op de inhoud van het boek. Zo kun je jezelf testen of je de inhoud wel hebt ontvangen. En je kunt ook nog een kilo boeken winnen. Als dat geen georganiseerde serendipiteit is…

We hebben dit als cadeau gegeven aan een vertrekkende manager opdat hij zich voor kon bereiden op zijn nieuwe functie. Geniaal en leuke kost.