Een stad, het meisje en de duivel roman

Dit is de derde roman van Svealena Kutschke(*1977) die zich afspeelt in haar geboorteplaats Lübeck, een stad gelegen aan de Oostzee, aan de monding van de Trave, de rivier, die zich door deze roman kronkelt, mysteries in zich opneemt en verbergt. Deze 700 pagina,s tellende roman laat zich het best omschrijven als een familiekroniek, over het wel maar vooral het wee van een familie in een periode tussen eind 19e eeuw lopend tot het Millennium. De opkomst van het nationaal socialisme, WOI , Interbellum, WOII, de joden- en de communistenachtervolging wordt beeldend beschreven en is historisch goed onderbouwd, daarbij een verbinding leggend naar het in het heden spelende Neo-nazisme en vreemdelingenhaat. Tegen die achtergrond speelt zich deze roman af, waarin een aantal van de hoofdpersonen zich in kunstzinnige kringen bewegen, rationeel en emotioneel grenzen opzoeken en intens levend, achtervolgd door hun vaak negatieve verleden en hierdoor ook vaak getroebleerd zijn.De duivel zweeft mee door het hele verhaal, maar blijft een niet nader te benoemen figuur.De roman overweldigt, verrast, vooral ook door de veelheid aan metaforen, symboliek en magisch realistische elementen. Daardoor heeft de schrijfster het zichzelf maar ook de lezer zeker niet gemakkelijk gemaakt; de sfeer die het boek uitstraalt is duister. Door de grote sprongen in de tijd tussen de personages zit er geen chronologische opbouw in het verhaal, en dat vergt van de lezer veel aandacht en schakelen. Wel word je nieuwsgierigheid geprikkeld hoe de divers episodes in elkaar zullen gaan passen en de personages zich zullen ontwikkelen. De rode draad van het verhaal is moeilijk vast te houden. Het einde is erg summier, nog wel met een onaangenaam plot, maar het laat je met een wat onbevredigd gevoel achter. Wellicht is het dat ook wat je kunt zoeken maar niet zult vinden: hun waarheid!

Geschreven bij Een stad, het meisje en de duivel

Svealena Kutschke (1977) schildert in Stadt aus Rauch, de oorspronkelijke titel van haar derde roman, een heel ander Lübeck dan de statige koopmansstad die Thomas Mann in zijn Buddenbrooks beschreef.
In Een stad, het meisje en de duivel neemt Kutschke ons mee naar het Lübeck van de onbemiddelden. Via een doodskistsmalle steeg bereiken we een achterhuis achter een riante woning. In deze vochtige, armoedige, krappe behuizing groeien drie generaties vrouwen op: Lucie, Freya en Jessie. Er wordt liefgehad, gevochten, geslagen, gedroomd en heel veel gedronken.
Tegen de achtergrond van de twintigste eeuw met twee grote oorlogen, jodenvernietiging, en later de punkers en neofascisten, proberen de vrouwen zich staande te houden, met de welkome hulp van drank en drugs. Op indrukwekkende wijze wordt de gewelddadige geschiedenis voelbaar gemaakt.
Een duivel, aan de geschiedenis van deze stad gebonden en niet in staat de stad te verlaten, slaat de vrouwen gade. Lucie en Jessie kunnen hem ook zien, meestal weerspiegeld in het water van de Trave, de rivier waaruit Lucie als baby is voortgekomen toen haar moeder Magdalena zich erin verdronk. De duivel is van mening dat er geen hel of God bestaat, maar dat de mensen zelf verantwoordelijk zijn voor het kwaad dat ze aanrichten.
Verleden en heden wisselen elkaar af in het verhaal. De scènes zijn geschreven in sterk wisselende stijlen. Soms beeldend en poëtisch, soms realistisch en bruut. Het geheel wordt daardoor onevenwichtig. Het effect op de lezer is vervreemdend. Net als bij Bertolt Brecht is het effect dat de lezer zich niet verliest in identificatie met een hoofdpersoon. Dit dwingt de lezer zich te verhouden tot de indringend beschreven gebeurtenissen in het verhaal en tot de geschiedenis van de twintigste eeuw.
De talrijke magisch realistische elementen en hallucinante scènes geven kleur en diepte aan het verhaal, maar de schrijfster lijkt hierin soms geen maat te houden. Het is te veel van het goede. IJzersterke en vlijmscherpe passages worden afgewisseld met onbegrijpelijke of te lang uitgesponnen scènes. Met name de scènes waarin de verteller zich rechtstreeks tot de lezer richt, passen niet bij het geheel.
Een bijzonder en complex boek, bij vlagen schitterend geschreven maar ook met gedeeltes die je het liefst zou overslaan en met een nihilistisch en teleurstellend einde.

Svealena Kutschke, woonachtig in Berlijn, schreef met haar derde roman De stad, het meisje en de duivel, een ode aan haar geboortestad Lübeck. Natuurlijk werd deze stad al eerder geëerd met een familiekroniek toen Thomas Mann in 1901 de klassieker De Buddenbrooks schreef. Kutschke hanteert een andere pen, een andere stijl en toont ook een andere zijde van deze stad waarbij de politieke achtergronden en oorlogen een prominente rol krijgen.

Als je als lezer gesteld bent op een chronologisch verlopend verhaal dan kun je dit boek beter laten liggen. Ook heeft de schrijfster er een saus overheen gegooid van magisch-realisme en zijn er mythen in deze familiesaga opgenomen. Vanaf het eerste hoofdstuk, dat begint in het jaar 1908, is de toon gezet. Al snel wisselt het perspectief en verspringt de tijd en moet de lezer bij de les blijven om alles te kunnen volgen.
De vrouwen, die een grote rol in deze saga spelen hebben een (duivelse) gave. Deze gave geeft hen een zwartgallig en somber beeld van de stad Lübeck, welke het zwaar te verduren heeft in de twintigste eeuw, maar geeft hen ook een sombere kijk op relaties en vooral de relatie met hun dochter. Hoe moet de laatste telg in deze familie zich ontworstelen aan deze gave, of is het eerder nodig om zich te ontworstelen aan een familievloek?

De auteur combineert diverse literaire stilistische trucs met wisselende perspectieven en sprongen in de tijd. Hierdoor ontstaat een mozaïekvertelling waardoor sommige delen van het verhaal minder sterk over komen. Kutschke schroomt niet voor het gebruik van veelvuldige maar vaak prachtige metaforen die op het ene moment zeer kleurrijk kunnen zijn en op het andere moment zeer lugubere trekken kan vertonen en die soms overspoelen door hun aantal. Men moet zich inspannen, de tijd nemen om goed te observeren en zelf hier en daar een invulling geven.
Om alles nog iets te compliceren voert ze vele personages op, soms met een kleine rol maar die toch telkens iets van de cultuur, de politiek of de maatschappij in de twintigste eeuw weerspiegelen. Drank, roken en het gebruik van verdovende en stimulerende middelen lijkt een motief die de opvolgende generaties niet uit lijken te wissen. Juist deze psychedelische sfeer maakt het lezen vaak extra moeilijk.

Dit boek is absoluut een aanrader is voor lezers die diep willen graven, heerlijk uitgedaagd willen worden en niet terugschrikken voor magisch-realisme, synchroniciteit, sagen en mythen, verborgen motieven en disfunctionerende relaties. Ook is een mooie rol weggelegd voor de geschiedenis van Lübeck.

Een stad, het meisje en de duivel
Auteur: Svealena Kutschke
Uitgever: Atlas Contact, Uitg
Nederlandstalig
704 pagina's
ISBN 9789025447700
april 2018

----------Josefa Wilhelmina Graf kwam ter wereld met zwemvliezen tussen haar vingers en de blik van een roofdier; haar huid was zo teer dat Theresa meende het hartje in de borst van haar dochter te zien kloppen. Eén kort moment paste Theresa's hartslag zich daaraan aan, de onregelmatige slagen van haar dochter nabootsend en toen ze weer tot rust was gekomen, had ze het gevoel dat iemand haar het stof uit de ogen had gewist.----------

Het boek begint met een stamboom met als eerste:
Josefa Graf (1867) echtgenote van Johann Christoph Petersenn (1830)
Daarna alle nazaten die hier vanaf stammen.
Dit vind ik jammer omdat de ouders van Josefa Graf ook voorkomen in het boek namelijk:
Ludwig Maria Graf en Theresa, die beschreven wordt als een schoonheid die zo mooi is dat ze de bruid van de duivel moet zijn.

Het boek onderscheidt twee delen: Zomerzonnewende en Winterzonnewende.
Hier wordt het leven van Jessie Mertens, haar ouders, haar grootouders en haar overgrootouders beschreven.
Daartussen loopt een rode draad van de duivel.
Lucie, de grootmoeder van Jessie, en Jessie zijn anders want ze hebben geen schaduw.
Het verhaal over deze familie speelt zich af in Europa.
De oorlog, de trauma's, de opstand, politieke veranderingen en economische problemen spelen zich af in de tijd waar het boek over gaat.

Mijn mening:
Ik heb het boek gelezen als, nog niet gecorrigeerde, feuilleton in 7 delen.
Het eerste gedeelte vond ik erg bijzonder en ik keek hoopvol uit naar de rest.
Alleen kreeg ik na het eerste gedeelte het gevoel dat de rest van het boek geschreven is door iemand die in hogere sferen verbleef.
Dat werd me in het laatste deel, 7, helemaal duidelijk.
Het leek wel of ik meegenomen werd door iemand die Lsd had geslikt of iets dergelijks.
Wat eigenlijk goed weergaf hoe iemand ooit een trip heeft beleefd.
Het boek gaat door als roman. Het verhaal is chronologisch geordend en daardoor lijkt het meer op een familiekroniek. Dat vind ik heel verwarrend om te lezen.
Het zou fijner zijn als er een chronologische volgorde in zat.
In het boek staan hele mooie zinnen en dat geeft het een poëtisch tintje.

Ik geef het boek 3*

Rotterdam, 13 mei 2018
Annemarie
Met dank aan #HEBBAN

Geschreven bij Een stad, het meisje en de duivel

Lübeck, stad waar de duivel zich thuis voelt.
De hoogzwangere Magdalena staat aan de oever van de rivier de Trave. Haar vliezen breken en ze springt in het donkere water haar dood tegemoet. Later wordt haar drijvend lichaam ontdekt, op haar buik een baby, een meisje. Ze leeft. Haar naam is Lucie. We spreken 1908, zijn in Lübeck, Hanzestad in Noord-Duitsland. Een kleine eeuw later, 1992, Jessie, een norse tiener, wordt 18 jaar, ze woont in een schaftwagen bij een gezelschap punkers.
Dit is de rode draad uit het verhaal: we maken kennis met 4 generaties, te beginnen met de schilder Michel, vader van Lucie, via Christoph, haar man, Freya haar dochter en kleindochter Jessie. Ze wonen in een donker, vochtig achterhuis, te bereiken door een steegje op ‘doodskistbreedte’. Door hun levens krijgen we een beeld van de geschiedenis van Lübeck en uiteindelijk ook van Duitsland. Een woelige tijd, waar twee wereldoorlogen, hyperinflatie, nazisme, Jodenvervolging, en ten slotte neofascisme en vreemdelingenhaat aantonen dat de geschiedenis zich steeds herhaalt.
Het verhaal komt bij een eerste lezing vrij overrompelend binnen, mij nam het wat tijd voor ik grip kreeg op het verhaal, vandaar een paar kapstokjes:
Het verhaal is erg anti-chronologisch door elkaar gehutseld, er wordt, soms vrij abrupt , van de ene verhaallijn naar de andere gesprongen, wat verwarrend overkomt. Vandaar is de stamboom aan het begin van het boek wel nuttig. Maar panikeer niet: de karakters en gebeurtenissen zijn erg consequent uitgebouwd, lees rustig het verhaal, geniet van de vele prachtige beschrijvingen en gaandeweg herken je de situaties wel. Dus, niet nodig om de detective te spelen en 500 nota’s te nemen, het komt goed, heus.
Buiten de, bijna, realistische uitgewerkte verhaallijnen van de hoofdpersonages, treden we ook binnen in de wereld van magie en fantasy, sagen en legenden. Zo is het niet abnormaal dat de geest van de gestorven Christoph op de sofa zit of de geschilderde beeltenis van Lucie haar ogen sluit. Een voorvader versteent geleidelijk, op zijn wangen groeien mosselen (af te wassen met zoet water, kunnen de zoutwater mosselen niet verdragen).
Een bijzonder figuur is de Duivel. Groot, knap, zwart haar en zwarte baard, helblauwe ogen, gekleed in rokkostuum, afgewerkt met felrood gelakte nagels en lipstick. Vergeet wat je (denk te )weet over een duivel, deze duivel is een unieke schepping van de auteur. Zonder verder veel te verklappen: hij hoort bij Lübeck, heeft geen interactieve rol, is eerder aanwezig als een soort chroniqueur. Nuchtere zielen zullen waarschijnlijk veelvuldig vol ongeloof fronsen, ook bij de strapatsen van Lucie trouwens, maar, geloof me, laat de verbeelding toe en hij wordt je lieveling.
Tot slot nog een woordje over de unieke stijl van Kutschke. Haar beschrijvingen zijn erg visueel. Ik vermoed dat de schilder Michel en fotograaf Jürgen niet toevallig gekozen zijn, ze beschrijft namelijk erg plastisch, met veel kleur. Je ziet als het ware het verhaal voor je ogen geschilderd. Er komen zelfs twee hoofdstukken voorbij die als een filmscène zijn uitgeschreven.
Vol lof, bewondering, ben ik voor haar scherpe observaties die ze vertaalt in een poëtische taal. Het is niet moeilijk een citatenboekje op te starten, Zo mooi!

Het boek begint veelbelovend, de achterflap of sneak peak geeft een bemoedigende indruk. Dit boek lijkt vol overgave te starten aan een geweldig verhaal over een stad, een generatie van vrouwen geboren voor het ongeluk en de duivel, die een belangrijke rol lijkt te spelen.

Echter, voor persoonlijk voelt boek een beetje als een zevengangenmenu gaan eten en dat je al vol zit na menu 2. Het boek begint beloftenvol, maar lijkt zichzelf geen draai te kunnen geven. Gaan we nu voor roman, gaan we nu voor mystiek, gaan we voor een combinatie van de beiden of gaan we nu toch nog voor iets anders? Het verhaal voelt aan alsof het vanalles een beetje probeert mee te nemen, maar daardoor faalt in zijn poging. Dingen waarbij de nadruk wordt gelegd op pakweg pagina 150, komen daarna niet meer aan bod om ook niet meer genoemd te worden. Personages passeren de revue die er eigenlijk zelfs niet hadden moeten inzitten. En als dit alles dan nog beloond zou worden met een leuk einde, maar daar blijf je dan weer net op je honger zitten. Het einde voelt zo nogal onvolledig, geknutseld, snel snel te zijn gemaakt om er maar vanaf te zijn. En op een bepaald moment kon het mij eigenlijk ook niet meer schelen, want ook ik wou eigenlijk gewoon maar een beetje van het verhaal af zijn.

In het boek wordt veel gebruik gemaakt van drank, drugs en wordt er op los geëxperimenteerd. En dat is ook een beetje hoe het boek voelt, een experiment. Van alles en nog wat wordt aan dit verhaal toegevoegd, zonder echt een duidelijkheid te geven over waar het naar toe wil. Minder fantasy had dit verhaal misschien een betere ondertoon kunnen geven. Of misschien net meer fantasy en proberen een nog ander verhaal neer te zetten. Maar nu voelt het alsof het van alles een combinatie probeert te maken, maar daardoor bij sommige genre's ook helemaal tekort komt.

Voor mensen die houden van een boek waarbij ze stevig kunnen zoeken achter dubbele betekenissen en proberen zaken te achterhalen, kan dit verhaal een leuke noot zijn. Voor mensen die echter op zoek zijn naar iets dat ze na hun werk willen lezen om volledig te ontspannen, kan ik deze minder aanraden. Het is een boek waarbij je je hoofd moet houden om bepaalde betekenissen proberen te doorgronden. Voor sommige lezers is dit leuk, voor andere een gehele afknapper

Geschreven bij Een stad, het meisje en de duivel

Een stad, het meisje en de duivel is de derde roman van de in Lübeck geboren Svealana Kutschke (1977). Dit was het eerste boek dat ik van deze schrijfster las.

Het is een verhaal van net geen 700 pagina's dat het leven vertelt van onder andere Lucie, Freya en Jessie. De focus ligt vooral op de vrouwen in dit verhaal.
Doordat het verhaal niet chronologisch vertelt wordt en veel van de ene naar de andere generatie gesprongen wordt zie ik geen rode draad in dit verhaal. Ook is het meermaals te gedetailleerd, te uitgebreid vertelt. Bij enkele stukken van het boek heb ik mezelf echt moeten dwingen om verder te lezen. De Duitse geschiedenis op de achtergrond kon mij dan weer wel bekoren. De rol van de duivel is staat voor mij ook niet sluitend vast. Het meisje in de titel is volgens mij Jessie.

Helaas weet ik niet in welk genre dat dit boek best thuishoort.
Het is een boek dat helaas niet aan mij besteed is ondanks dat ik het eerste deel van het boek heel interessant vond. Maar daarna veel te langdradig.
Tot slot heeft het boek, naar mijn mening, helaas een zeer open slot.

Geschreven bij Een stad, het meisje en de duivel

Het boek waar Svealena Kutschke zeven jaar aan werkte is meer dan alleen maar een familiekroniek. Ook al gaat het in hoofdzaak om een familieverhaal waarin de vrouwen de belangrijkste hoofdrollen toebedeeld kregen. Vrouwen die de gave hebben, als je dat al een gave mag noemen, om de duivel te zien. Een duivel wiens verantwoordelijkheid bij de stad Lübeck ligt. Die duivel is op z’n minst een nogal flamboyant figuur gekleed in rok en met hoge hoed, en wiens lippen felrood zijn gestift en de vingernagels in een dito kleur zijn gelakt.

Svealena Kutschke vertelt niet alleen over het lot van de vrouwen maar ook over hun aanverwanten (al dan niet familie) buitengewoon uitgebreid en schuwt ook het aanhalen van plaatselijke sage’s en legendes niet. Bijna kunstzinnig verweeft ze deze met de realiteit van alledag wat in een heel verhalend boek resulteert met tal van boeiende beschrijvingen en mooie citaten. Keer op keer merk je hoeveel Svealena Kutschke weet en wil laten zien: de plaatselijke sagen en legendes over de Trave en Roggenbuk, de opkomst van het anti-semitisme, de opkomst van het nationalisme, het leven aan de rand van de maatschappij waar drank- en drugsmisbruik schering en inslag zijn, het bijna willoos aanvaarden van hun lot door de vrouwen (zonder hiermee te willen veralgemenen), en mannen die aanvankelijk meer hun mars lijken te hebben maar wiens persoonlijkheden gesmoord worden door de oorlog en uiteindelijk zelfs een smet zullen werpen op de geschiedenis van Lübeck, en bij uitbreiding Duitsland.

Kortom Svealena Kutschke weet veel en schrijft dan ook veel. De vraag is maar om of het nodig is om dit alles samen te bundelen in één enkele roman. Want deze roman lezen is nauwelijks ontspannend te noemen. Het vergt namelijk heel wat inspanning om bij de les te blijven gedurende de meer dan 700 pagina’s die deze roman telt waarbij het aanhouden van een chronologische volgorde geen hoge ogen gooit.

Geschreven bij Een stad, het meisje en de duivel

Dit diepzinnig boek over een drie generatie familie in Lübeck, die onderhevig is aan tragedie, staat vol met mooie zinnen, citaten en verwijzingen. Het boek is wat lastig om doorheen te komen, maar de gebeurtenissen blijven nazingen in je hoofd. En sommige zinnen vragen erom om nogmaals te lezen voor de betekenis echt tot je doordringt.

Het boek bevat magische elementen en beschrijft een aantal belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van Duitsland. Zoals de veranderende politieke landschap van keizerrijk, communisme, democratie, het populistisch nazie Duitsland, neo-fascisme en het anarchisme van de punkerscene. Ook de eerste en de tweede wereldoorlog, de Jodenvervolging en het standpunt tegenover asielzoekers komen aan de orde. De auteur probeert hierbij parallellen te trekken tussen de historische gebeurtenissen van Duitsland binnen de drie generatie beschreven familie.

Het boek bevat een stamboom en kaart van Lübeck aan het begin van het boek, waarmee de familie en Lübeck helder in beeld worden gebracht.

Het verhaal zelf begint met Magdalena die hoogzwanger is en zichzelf van haar leven wil beroven en dat doet zij door in de Trave te springen, waarbij de Duivel toekijkt. Daar in de Trave wordt Lucie geboren, hiermee begint het verhaal en de familie. De Trave en de duivel spelen hierna een belangrijke rol in dit boek.

"De zuigeling lag op haar buik alsof, men sloeg opnieuw een kruis, de Roggenbuk zelf met zijn knokige vingers bij de bevalling had geholpen en het kindje op haar lichaam had gelegd, of - en die voorstelling leek bijna nog griezeliger - alsof de zuigeling uit eigen kracht op het levenloze vlot was geklommen."

Geschreven bij Een stad, het meisje en de duivel

Een stad, het meisje en de duivel is een wel heel bijzonder boek!

De lezer volgt vier generaties doorheen de 20ste eeuw in Lübeck. Gelukkig staan er een stamboom en een stadsplan vooraan in het boek. Maar doordat het verhaal niet chronologisch wordt verteld, ontstaat er regelmatig toch verwarring.

De Trave stroomt doorheen het hele verhaal. Magdalene pleegt zelfmoord in de rivier bij de geboorte van haar dochter Lucie. Lucie heeft een bijzondere gave, of is het eerder een vloek?
De lezer volgt ook het verhaal van haar dochter Freya en kleindochter Jessie.
De duivel is heel aanwezig in het verhaal, best fascinerend. Maar het is een observerende duivel, geen kwade. Bestaat hij of is het een hersenspinsel?
De geschiedenis van de 20ste eeuw wordt goed weergegeven. De oorlogen en de jodenhaat, maar ook de huidige afkeer van buitenlanders en andersgelovigen worden ruw beschreven.

Duits dialect, een overvloed aan symboliek, geen chronologie,... dit boek vraagt een grote inspanning van de lezer. Maar je kan het verhaal ook gewoon over je heen laten komen, zonder alles te ontleden en zonder alles te begrijpen. Dan kan je genieten van de mooie passages.
Het einde van het verhaal brengt geen verduidelijking of antwoorden, integendeel.

Deze bijzondere leeservaring zal niet iedereen bekoren, maar het is zeker het proberen waard!

Een grote dank aan de Hebban Leesclub voor de verduidelijkingen én voor de motivatie om toch steeds weer verder te lezen.