Post uit Rusland Ebook Tooltip Ebooks kunnen worden gelezen op uw computer en op daarvoor geschikte e-readers. Over de macht en de eenling

Met Post uit Rusland biedt Laura Starink de lezer een gedegen en gefundeerd inzicht in het Rusland van Vladimir Poetin en laat zij zien dat het Rusland van nu logisch voortvloeit uit de Sovjet-Unie van Lenin, Stalin en hun nazaten. Voor zijn burgers staat het land weer op de kaart, voor het buitenland heeft het weer een gezicht gekregen – een gezicht waar het westen geen raad mee weet.

Daarvan getuige de reactie van het westen, om niet te zeggen: het uitblijven ervan, op de annexatie van de Krim in 2014 ten koste van Oekraïne, al snel gevolgd door de Russische steun aan de opstandelingen in het oosten van het land. Maar in de kern gaat Post uit Rusland over over het dagelijks leven van de Russen – met aan de ene kant de burgers en de manier waarop zij overeind blijven en aan de andere kant de overheid met haar wetten en regels die voor de burgers bedoeld lijken voor persoonlijke afrekeningen en voor de overheid om het beleid naar haar hand te zetten, precies zoals het op dat moment uitkomt. In die ongerijmdheid houden de bewoners zich staande door een parallel systeem van ongeschreven regels, waarin de hoofdrol is weggelegd voor ‘bescherming en hulp’: het afdragen van steekpenningen om iets voor elkaar te krijgen.

In dat systeem, legt de auteur uit, is de rechterlijke macht geheel afhankelijk de overheid en win je evenmin de verkiezingen. De verkiezingen ‘organiseer’ je om de gewenste uitslag te krijgen. In dat spel past dat de overheid radio en televisie, krant en tijdschrift volledig in bedwang houdt, op een enkel kritisch geluid na dat in de praktijk zelden verder reikt dan de intellectuele elite van Moskou en Sint-Petersburg, samen een kleine 20 miljoen op een bevolking van ruim 140 miljoen. In dat steekspel gaat de burger mee, juist om aan zijn trekken te komen én zich tegen de overheid te wapenen. Zo vertrouwde mijn vrouw , geboren en opgegroeid in de Sovjet-Unie, me toe dat haar dorp één periode lang een burgemeester had die zich echt voor zijn mensen inzette. Hij werd dus herkozen? Welnee, iedereen zei: “Hoe kan iemand, die niet eens voor zichzelf kan zorgen, lees: zichzelf verrijken, voor ons zorgen?” Het maakt begrijpelijk waarom ook de inwoners van het plattelandsdorp Glazok opnieuw de zittende burgemeester tot hun leider kozen, zoals Laura Starink bericht.

Zij opent haar boek met een verslag uit Glazok op een kleine 300 km van Moskou en grijpt terug op een vroeger bezoek aan het boerendorpje Jeremkovo, waarmee ze meteen het diepe induikt. Maar het hart van Post uit Rusland speelt zich af binnen de intellectuele bovenlaag van de metropolen Moskou en Sint-Petersburg. Dat wringt een beetje. Ook al schrijft Laura Starink met kennis van zaken , trekt zij de lijnen vanuit de Sovjet-Unie door naar het heden en legt zij talrijke dwarsverbanden – helder en gefundeerd. Bovendien geeft haar keuze om haar eigen opvatting in te brengen en de discussie niet te schuwen, haar boek extra diepgang, omdat het haar gesprekspartners dwingt tot zorgvuldigheid en nuance.

Voor wie Rusland of de westerse worsteling met president Poetin wil begrijpen, biedt Post uit Rusland uitgelezen literatuur.

In één van de laatste hoofdstukken van “Post uit Rusland” schrijft Laura Starink dat haar verblijf in Rusland in de laatste decennia van de 20 ste eeuw, journalistiek gezien, de interessantste jaren van haar leven waren. Als ik haar boek lees en constateer dat dit immense land met zijn rijke historie, nu nog steeds stoelt op een systeem met voor ons de meest verwerpelijke pijlers van het bestaan, dan kan ik me nauwelijks voorstellen dat iemand –ook al is die slavist- er een uitdaging in ziet om dáár te willen leven en werken. Want let wel: een overheid die zich bedient van list, leugens en bedrog,corruptie, zelfverrijking, wantrouwen, haat, rechteloosheid en onderdrukking belooft weinig goeds.

Niettemin heeft de journaliste jarenlang doorgebracht in de Sovjet-Unie, de USSR. De periode van transitie naar Rusland heeft zij in de 90-er jaren van zeer nabij meegemaakt. en heeft geprobeerd politieke ontwikkelingen te duiden. Ze heeft haar NRC-lezers getrakteerd op een kijkje in de keuken van gewone burgers, tijdens het leven van alledag. Van binnenuit verzamelde zij haar informatie en haar zorgvuldig opgebouwde netwerk deed de rest. In gesprekken probeerde zij na te gaan hoe mensen op uitvoeringsposities reageren op politieke wenselijkheid.
Ze schroomde niet functionarissen van organisaties te interviewen en volop mee te discussieren op uiteenlopende platforms en in talloze media. Tekende levensverhalen op van intellectuelen, vrienden, dissidenten en kritische burgers en liet onderwijl zien hoe veerkrachtig mensen -ondanks al hun ellende- kunnen zijn om hun idealen tòch te verwezenlijken. Ze trok vanuit de stad het land in, bezocht oude solchozen op het platteland en verwijlde in het ‘schuldig landschap’ van de Goelag om met eigen ogen te zien –en te horen- waartoe het systeem in staat is.

Het zijn vaak droevige verhalen die de mensen haar vertellen, verhalen over gebroken gezinnen, verwoeste levens van eenlingen, verhalen die frustratie en uitzichtloosheid ademen. Maar ook tonen ze het enorme doorzettingsvermogen van beschadigde mensen om te volharden in hun idealen. We krijgen enig zicht op de politieke veranderingen die hen hoop gaven: de frisse wind van hervormer Gorbatsjov en de verbeterde relaties met het westen, het Helsinki-akkoord, de anti- corruptiewetgeving van Jeltsin, het verbod op de communistische partij etc., maar we lezen ook waartoe het leidde. De jarenlange achterdocht bij de bevolking en hun diepgewortelde angst voor de een-tweetjes van de overheid en de geheime dienst, hebben hun sporen nagelaten. De mensen zijn hard, chauvinistisch, willen veiligheid en rust. Dit zou de brede behoefte aan de sterke arm van huidig alleenheerser Poetin, meer nationale trots – en ‘n hernieuwde sterke afkeer van het westen kunnen verklaren. De inlijving van de Krim moest hierbij helpen.

De middelen van het Russische regiem mogen dan misschien wel zijn veranderd, maar veel is buitenkant en voor de Buhne. Inhumane en kille methoden blijven doorwoekeren. In een “systeem in verval” waar geen plaats is voor liefde en waardering van het individu, waar tolerantie en creativiteit daarbij onbekende begrippen zijn, kan de overheid via slinkse weg gemakkelijk aan wetten voorbij gaan door zich te verschuilen achter het –eigen- collectief. ’n Relatief kleine groep blijft zich hiertegen actief verzetten en wordt veroordeeld als subversief. In dat opzicht verandert er tussen 1972 tot 2020 niet veel.
Wat het voor Laura Starink dan toch steeds de moeite waard maakte, waren de mensen die zij er tegenkwam. De talloze eenlingen met wie zij kon praten over de “Russische ziel”, over film, literatuur, de tradities en de mooie dingen in het leven. Ze geeft er in dit hoogst verhelderende en intelligente boek talloze voorbeelden van.
dd 7 april 2020