The Marriage Plot

Geschreven bij The Marriage Plot

In het begin van het boek presenteert Eugenides een beetje literatuurtheorie: over het verband tussen soort literatuur en onderwerp. Zo zou oorlog bij uitstek iets zijn dat in een epos tot leven kan worden gewekt. En lange tijd gold dat het huwelijk –mèt alle mogelijke verwikkelingen binnen de bindende grenzen daarvan- bij uitstek de plots kon leveren voor een boeiende roman. Tegenwoordig zou dat laatste niet meer opgaan, vanwege de sexuele vrijheid, vanweg de achterhaaldheid van economische noodzaak als grond voor een huwelijk. Eugenides betwijfelt dit en wil een lans breken voor “the marriage plot”. Dit boek is om te bewijzen dat het huwelijk nog steeds spannend genoeg is om er een roman uit te peuren.
Eugenides laat inderdaad zien dat mensen ondanks de vrijere sexuele moraal, ondanks het wegvallen van economische noodzaak, zich toch zo gedragen dat het huwelijk een plot wordt voor een roman. Waarom? Omdat ze níét vrij zijn. De nieuwe sexuele moraal en een ander economisch bestel geven mensen de kans om vrij te zijn, garanderen doen ze het echter in genen dele. Zeker niet in de periode van het leven waarin je van middelbare school naar universiteit overstapt.Deze onvrijheid draagt het plot. De onvrijheid is heden ten dage misschien anders dan de onvrijheden die Austen of Eliot in hun romans bestreden, maar ze zijn niet minder groot of ingrijpend. De onvrijheden hangen in de negentiende eeuw misschien heel erg samen met de wijze waarop de samenleving aankijkt tegen het huwelijk, met de verwachtingen die de omgeving bijna dwingend oplegt. Tegenwoordig zijn de onvrijheden wellicht meer gegeven met de eigen verbeelding, met de eigen dromen en idealen. Wat misschien wel “spannender” is: tegen anderen kun je vechten, maar als je zelf als het ware de cipier bent, hoe dan te ontsnappen …..
Aan het eind van deze roman trekt zowel de ene als de andere huwelijkskandidaat zich terug en de vrouw waar om geworven werd blijft achter, eindelijk vrij. Wat een ander einde is dan het klassieke einde van de Engelse marriage-plot-roman; deze eindigt met eind goed al goed het “juiste” huwelijk (het hart wordt gevolgd, en de familie kan de boom in, bijvoorbeeld). Eugenides eindigt met géén huwelijk. De ontknoping van het moderne marriage-plot is een wezenlijk andere dan de ontknoping van Austen of Eliot. Wel “nog lang en gelukkig”, maar niet meer in het huwelijk.
Dit is allemaal niet vreselijk boeiend. Voor de liefhebber van intellectueel gespeel met waan en werkelijkheid laat Eugenides de vrouwelijke hoofdpersoon ook nog eens afstuderen op “the marriage plot” in de negentiende eeuwse roman. Leuk, maar niet wezenlijk. Wezenlijk is dat Eugenides zo goed schrijft dat je geboeid door blijft lezen. Strak, geen overbodig woord, geen gepsychologiseer, geen gemoraliseer. Hij voert jonge mensen op waar je met mededogen naar kijkt; zoals ouders kijken: je weet waar je de opgroeiende kinderen mee verder zou kunnen helpen, maar ze moeten het allemaal zelf uitvinden. Dat levert interessante verhalen op. Over de depressieve ene vrijer, over de religieus-idealistische andere vrijer. Het huwelijk is daarentegen niet interessant. Kortom, dit boek is een schijnbeweging. Wat mij betreft is het marriage plot verleden tijd.
Maar wat kan Eugenides goed schrijven, over depressieve jonge mensen, over idealistische jonge mensen, over jonge mensen. En die komen nu eenmaal met elkaar in relaties terecht die tot huwelijken kunnen leiden, of tot het afzien daarvan.