The Secret Scripture A Novel

Geschreven bij Secret Scripture

Daar is het oude dilemma weer: vorm of vent. Gaat het om hoe mooi het boek geschreven is, of gaat het om waar de auteur voor staat? Gaat het om kunst, of gaat het om partij kiezen? Ter Braak en du Perron ontketenden deze discussie toen de duisternis over Europa begon te vallen. Meestal denk ik dat het onderscheid er niet zo toe doet, met name het partij kiezen: ach. Bij “The secret scripture” kom ik er niet zo makkelijk van af. Wellicht is de context hieraan debet: een eeuw Ierland, met armoede, opstand en onderdrukking, burgeroorlogen en wereldoorlogen; met de Katholieke kerk oppermachtig en de gelovigen meer dan zuiver in de leer, in hun angst om te dwalen of in hun ambitie om positie te verwerven.
Barry heeft een mooi boek geschreven. Hij weeft de zich schrijvende dagboeken van de twee hoofdpersonen –de bijna 100-jarige gekkenhuispatiente Roseanne, en de geneesheer-psychiater Grene- fraai door elkaar heen. De taal van Roseanne is brokkelig als ik me kan voorstellen dat je taal brokkelig wordt -in het verlengde van je verbeelding- wanneer je driekwart eeuw in bijna absolute isolatie geleefd hebt. De taal van dr. Grene is die van de twijfelaar die je wordt wanneer je bestaan –werk en prive- op zijn kop komt te staan. Barry weet met deze twee vertellers stem te geven, overtuigend stem te geven, aan de individuele en collectieve verschrikkingen die Ierland voor velen tot een hel zal hebben gemaakt. Hij weet op te roepen hoe men daarbij het leven wist te houden. Hij schrijnt en brandt, hij ontroert, hij wekt woede en vertedering.
Barry benut deze twee naar elkaar toegroeiende vertellingen om de lezer aan het denken te zetten over de “waarheid” van de geschiedenis. De lezer krijgt een idee van wat er allemaal wordt weggemoffeld –zowel verhalen, als mensen- ten gunste van een gewenste geschiedenis. Duidelijk wordt dat het helend is wanneer de weggemoffelden alsnog “op verhaal” komen. Door de waarheid van de geschiedenis te ondermijnen en het belang van ieders verhalen meer naar voren te halen kijkt Barry ook met een relativerende blik naar die eeuw Ierland. Wat natuurlijk gerechtvaardigd is: wat doe je er aan? Als de waarheid wankel is, de schuld dan niet? En: het is gebeurd. Dit alles culmineert zelfs in een feel-good einde. Een einde dat ik Grene en –vooral- Roseanne gun uit het diepst van mijn ziel. Maar mij werd het te veel, niet omdat het een redelijk fantastisch einde is, maar omdat het individuele en collectieve hier niet langer gelijk opgaan. Want het is er nog: tyrannieke godsdienst, het is er nog: niemand ontziend politiek opportunisme, het is er nog: grenzeloze wreedheid, het is er nog: mysogynie. En nog veel meer is er nog, of we “the secret scripture” nu uit hebben of niet, dat boek is niet dicht, de verhalen zijn niet verteld. Het is mij niet helemaal helder waar Barry voor staat. Ik wil wel helder proberen te krijgen waar ik zelf voor sta.