Via Cappello 23

Man alleen, bovengemiddeld intelligent, eenzaat, solitair beroep, niet helemaal uit de voeten kunnend met de hedendaagse samenleving en de betrekkelijk chaotische en rommelige intermenselijke verhoudingen die daarmee gegeven zijn, wat dan des te meer geldt voor het gewissewas tussen de geslachten. Jong genoeg om knap last van de hormonen te hebben. Schuchter genoeg om zichzelf met enig ritueel gedrag gewapend te moeten hebben tegen aandrang in tijden van eenzaamheid.
En zo’n man loopt dan een felle, vrijgevochten, seksueel actieve en in alles eigenzinnige jongedame tegen het lijf. Dat gaat fout. Dat ging fout in Weijts’ vorige roman “Art. 285b”, en ook in deze roman gaat het fout. Ook in dit boek is de verbeelding van de hoofdpersoon, Arthur Citroen, een te kleine ruimte voor het volle leven dat hem in de schoot geworpen wordt. Met als gevolg dat de lustvolle escapades meer lijken op onontkoombaar noodlot dan op zelfgezochte vervulling van gezonde verlangens. Weijts is een stijlvast schrijver, die bovendien op erotisch gebied zijn mannetje staat. Hij slaagt er in om het vastlopen in seksverslaving als noodlot waar te maken, en ook de pogingen van Citroen om te ontsnappen (niet lijfelijk aan de seks, maar aan het onontkoombare middels zingevende betekenisgeving) worden vakkundig uitgewerkt, in soepele en elegante taal. De lezer ziet het gebeuren: Citroen is bezig aan een kunsthistorisch proefschrift over het schildersmodel door de eeuwen heen. Hij ruïneert zijn dissertatie door de rechtvaardiging van, zijn schaamte en zijn gebrek aan controle over, zijn lustleven er in weg te schrijven en te sublimeren. Terwijl dat zich voltrekt zet Weijts ondertussen behendig gebeurtenissen en personages neer, als schaakstukken in een problematische compositie: gaandeweg blijken ze bij te dragen aan de dramatische ontknoping, op zo’n manier dat deze aan het eind inderdaad onontkoombaar is, onontkoombaar noodlottig. Dat maakt de vertelling meeslepend, maar het nadeel is dat gebeurtenissen en personages toch wat schematisch blijven. Weijts weet de oorspronkelijke thematiek van Citroens proefschrift boeiend uit te werken, en daarna is het vermakelijk om te volgen hoe deze “hoge” theorie ontspoort in een minstens even hoogdravende apologie van de “lage” pornografie. (Tussen neus en lippen neemt Weijts het academische leven aardig op de hak.) Ik vond het wel jammer dat deze brille, deze elegante stijl, dit vermogen om schijnbaar achteloos te construeren, alleen maar ingezet worden in deze context van de seksuele onvolwassenheid van een sociaal niet helemaal volgroeide academicus. Dit wordt niet ongedaan gemaakt door de parallellen met ontwikkelingen in de beeldende kunst hoe knap gecomponeerd ook (een schilderij van Tintoretto speelt hier een emblematische rol), niet door de sfeer van teloorgang die opgroepen wordt door het onder water lopende Venetie dat ten prooi valt aan de lage consumentencultuur van de glurende toerist, en ook niet door de belevenissen van wat eerst de hoofdpersoon leek te zijn: een journalist van een kwaliteitskrant die degenereert tot ranzige radiomaker. De kunsthistorie, het verdrinkende Venetie en de journalist blijven schaakstukken in het drama. Meer niet. Wel zo goed bespeeld door Weijts dat ik begon te verlangen naar een boek van deze schrijver waarin wèl dergelijke lijnen worden uitgebouwd tot een volwassen roman. Nu verdwijnen ze, mèt het bestaan van Citroen, afgedaan als een voetnoot van het leven. Ik vond dat Citroen meer verdiend had. Het had een boeiend verhaal kunnen zijn: hoe hij zijn leven weer oppakt, en zijn proefschrift herovert op zijn onvolwassenheid. Zo boeiend was hij wel, en zijn proefschrift ook.

Geschreven bij Via Cappello 23

Het is jaren geleden dat ik zo'n vervelend boek heb gelezen. Multatuli meets Philip Roth staat op de achterflap. Ik zou zeggen hoogdravendheid meets gekunsteldheid. Tjonge, jonge wat een opgeblazen en weinig overtuigend geknutsel. Afgerond met een buitengewoon ongeloofwaardige en suffe plot. Kasteelroman meets doktersroman. Nee, ik heb geen overeenkomsten met Multatuli kunnen ontdekken, behalve misschien dat ik ook veel heb geleden... tijdens het lezen van dit boek! Geen aanrader.