Een vorm van beschaving

In ‘Een vorm van beschaving’ analyseert Klaas van Egmond op bekwame wijze in welke richting onze maatschappijvisie zou moeten veranderen om de huidige ecologische en economische crisis te beteugelen. Volgens Van Egmond is er crisis omdat de omvang van de wereldbevolking in combinatie met het consumptieniveau de draagkracht van het systeem aarde te boven gaat. Dat is al zo sinds enkele decennia en betekent dat we een wissel op de toekomst trekken. Voortgaande economische groei kan de problemen alleen maar verergeren. De oplossing zou moeten liggen in een duurzame samenleving. Die komt er alleen als ons mens- en wereldbeeld verandert. Centraal daarbij staat de balans tussen materieel en geestelijk welbevinden en tussen individuele en collectieve belangen. In zijn analyse gaat Van Egmond uit van maatschappelijke enquêtes over waardeoriëntaties, van historische ontwikkelingen in mens- en wereldbeeld en van visies van tal van filosofen. Hij laat zien dat mens- en wereldbeeld cyclisch veranderen in de loop van de geschiedenis. De cyclus draait rond een evenwicht, meestal vrij ver daar vandaan, soms erg ver. Hoe verder van het evenwicht, hoe minder duurzaam de samenleving. De doelstelling is die balans te vinden. We zitten echter nog steeds in een sterk materialistische fase met telkens meer nadruk op individuele belangen (postmodernisme).

‘Een vorm van beschaving’ is een boeiend, maar geen gemakkelijk boek, een hele kluif voor een bioloog met niet al te veel filosofische scholing. Van Egmond, die werkzaam was bij het RIVM, vervolgens directeur werd van het Milieu- en Natuurplanbureau en hoogleraar milieukunde in Utrecht, toont zijn veelzijdigheid met dit boek. Ik ben het bijna helemaal eens met zijn conclusies, alleen de koppeling in het laatste hoofdstuk met de menselijke evolutie volgens de interpretatie van Teilhard de Chardin, is mij als bioloog een gruwel. Mijn meeste vakgenoten zijn het erover eens dat evolutie een ongericht proces is – dus zonder doel. Een doelgerichte verandering van mens- en wereldbeeld heeft dan ook niets met biologische evolutie van doen. Verder twijfel ik in hoeverre dit boek werkelijk kan bijdragen aan een duurzamer samenleving. Van Egmond hecht sterk aan democratische besluitvorming. Politici die geen economische groei beloven zijn echter weinig favoriet bij de kiezer. Dat kan alleen veranderen als kiezers snappen wat er aan de hand is. Ik vrees dat het inzicht van de gemiddelde kiezer niet verandert door een boek met een abstractieniveau zoals dit.

Dit goed onderbouwde verhaal en inspirerende boek van Klaas van Egmond verdient veel meer aandacht in de media.

Misschien van Egmond als hoofdpersoon in het programma zomergasten?
Wie durft de uitdaging aan?

De auteur zoomt uit en laat ons onze zoektocht zien in het waardenbos, waar we steeds weer menen het 'ware bos' gevonden te hebben.

Een enorm goed boek: de eerste hoofdstukken zijn wat theoretisch en wetenschappelijk maar dat heeft als doel om een enorm fijn model te bouwen wat daarna steeds dient als aanknopingspunt om de wereld een beetje meer te begrijpen. Klaas van Egmond weet bescheiden maar welbespraakt talloze interessante (en relevante) bronnen aan te boren en vat wollige filosofen nauwkeurig samen.
Ik heb met een groene marker vele gedachten vastgelegd en citeer er nog regelmatig uit.

Van Egmond laat zien hoe snel we ons verliezen in extremen en dat het de kunst is om een weg naar het midden te vinden.

Duurzaamheid in het vaandel? Lezen!

De benadering van Klaas van Egmond van de discussies rond de weg naar een duurzame samenleving is zonder meer de moeite waard om in beschouwing tenemen