Het weeskind

Pam Jenoff is docent rechten aan de universiteit en heeft reeds meerdere bestsellers geschreven. In 1996 werkte zij onder andere aan de Amerikaanse Ambassade van Krakow, Polen. Tijdens deze periode werd haar interesse gewekt in Pools-Joodse relaties en de Holocaust. Ze werkte onder andere me aan het behoud van Auschwitz en de teruggave van Joodse bezittingen in Polen. Haar boeken bevatten dan ook meestal de thema’s Joden en WOII.

Voor Het Weeskind baseerde zij zich op de verhalen van het Duitse circus Althoff dat de Joodse Irene Danner en haar familie opgenomen had en beschermde tijdens WOII. Opmerkelijk hierbij was dat Irene afstamde van een andere concurrerende circusfamilie. Ook baseerde zij zich op een artikel over baby’s die weggerukt werden door de nazi’s van hun Joodse families en in een goederenwagon naar concentratiekampen gedeporteerd werden. Boeken gebaseerd op waargebeurde feiten geven voor mij het verhaal een extra dimensie en ik keek dan ook reikhalzend uit naar Het Weeskind.

Het verhaal wordt afwisselend geschreven vanuit twee perspectieven: Astrid en Noa. De verschillende hoofdstukken waar ze elk op hun beurt aan het woord zijn, volgen elkaar op een snel tempo op. Hierdoor ga je met een vaart doorheen het verhaal. Gezien afwisselend Noa en Astrid aan het woord kwamen, zou je denken dat de personages goed uitgewerkt zijn, maar het bleef allemaal nogal vaag. Ik miste diepgang bij beide personages. Pam maakt gebruik van eenvoudige woorden zonder veel franje en details. Door de oppervlakkige schrijfwijze blijf ik nog met heel wat vragen en onduidelijkheden zitten. In haar nawoord geeft Pam Jenoff wat extra uitleg over haar research en hoe zij op het idee kwam om over een circus tijdens de Tweede Wereldoorlog te schrijven. Op deze manier krijg je als lezer extra achtergrondinformatie over het verhaal en op wie het verhaal gebaseerd is.

Wanneer een verhaal gebaseerd is op waar gebeurde feiten, kunnen deze wel aangevuld worden met de fantasie uit de pen van de auteur, maar alles dient nog te kloppen en juist te zijn. Maar Het Weeskind bevat heel wat toevalligheden om tot bepaalde plotwendingen te komen. Hierdoor komen bepaalde stukken in het verhaal onrealistisch en incorrect over. Bovendien lijkt de research van de auteur onvoldoende uitgebreid te zijn gebeurd. Zo vind ik het bijzonder hoe de zestienjarige Noa, die niet veel onderwijs kansen heeft gekregen zowel de Duitse taal als de Franse taal spreekt. In een bepaalde
passage staat dat het een mythe is dat artiesten hun publiek niet kan zien wegens de belichting. Hiermee had ik het ook wat moeilijk omdat ik uit persoonlijke ervaring weet dat dit geen mythe is, enkel de eerste rij van het publiek kan een artiest, die op een podium staat, zien. En dan is er nog Astrid, dat lijkt mij een zeer kranig vrouwtje te zijn: op haar leeftijd (rond de 100) uit een verzorgingstehuis in Amerika ontsnappen en op eigen houtje naar een tentoonstelling in Parijs gaan, lijkt mij ook wat vergezocht en onwaarschijnlijk. Om spoilers te voorkomen zal ik hier geen verdere voorbeelden geven. Verschillende belangrijke aspecten in het verhaal worden vaak miniem uitgewerkt, terwijl andere onbelangrijkere aspecten, zoals hoe men een trapeze oefening dient uit te voeren, herhaaldelijk worden omschreven.

Het Weeskind is een mooi verhaal maar op een teleurstellende manier verteld. De schrijfstijl is eenvoudig, de research niet uitgebreid genoeg, ongeloofwaardige plotwendingen met veel toevalligheden en verschillende onrealistische feiten. Het boek is niet goed uitgewerkt en van een verhaal gebaseerd op ware feiten verwacht ik toch minstens dat de inhoud correct is, ook al is deze ontsproten uit de fantasie van de auteur. Ik geef dit boek dan ook maar een twee sterren.

Geschreven bij Het weeskind

Een goed geschreven verhaal over een Joodse vrouw die zonder familie bij een circus de oorlog probeert te overleven.

Noa is een Nederlands meisje dat het huis uitgezet wordt wanneer ze zwanger blijkt te zijn van een Duitse soldaat. Wanneer het kind haar meteen na de geboorte afgenomen wordt, komt ze als schoonmaakster op het station van Bensheim terecht. Op een dag ontdekt ze een goederenwagon vol Joodse baby’s en ze beseft meteen dat die ten dode opgeschreven zijn. Voor ze goed en wel beseft wat ze doet, pakt ze een van de baby’s op en gaat op de vlucht.

Astrid is in de steek gelaten door haar Duitse echtgenoot en heeft onderdak gevonden bij een Duits circus. Ze is zelf opgegroeid in een circusfamilie en kan meteen als trapeze-artieste aan de slag. Wanneer op een dag de jonge Noa bij hen terechtkomt, wil het aanvankelijk niet bepaald boteren tussen de twee. Noa’s enige kans op bescherming in het circus is mee te werken aan het acrobatennummer van Astrid en dus zijn de twee tot elkaar veroordeeld…

'Het weeskind' kent een proloog en een epiloog, beide geschreven door de ogen van de inmiddels bejaarde Astrid. Alles daartussen, zowat het hele boek, is één lange flashback. En dat werkt bijzonder goed. De auteur toont ons het harde leven van circusmensen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het wordt steeds moeilijker om het circus draaiende te houden, wanneer zowat heel Europa in oorlog is. We maken niet alleen kennis met de hoofdpersonages Noa en Astrid. Ook Theo, de baby die Noa voor een gewisse dood behoed heeft, en de nieuwe liefdes van de beide vrouwen komen uitgebreid aan bod.

'Het weeskind' is geen boek waarin de gruwelen van de oorlog te uit en te na besproken worden. De focus ligt op geen enkel moment op de nazi’s, wel op het dagelijkse leven van gewone mensen. Mensen op de vlucht, mensen die hun leven niet zeker zijn, maar die toch allen op zoek zijn naar vriendschap en liefde. Het verhaal van Noa en Astrid is er een van knokken, van vallen en weer opstaan. Maar wat als het mis dreigt te gaan met het circus, hun bescherming tegen de boze buitenwereld? Is hun band sterk genoeg om elkaar te behoeden voor gevaar, om elkaar een kans op geluk te gunnen? Of zullen de geheimen die er nog steeds zijn hun lot beslechten?

Pam Jenoff (1950) is een Amerikaanse die niet alleen auteur is, maar ook jurist en hoogleraar. Nadat ze eerst een master in de geschiedenis haalde, ging ze later rechten studeren. Ze werkte tijdelijk bij het Amerikaanse consulaat in Krakau, waar ze expertise over de Pools-Joodse relaties en de Holocaust opdeed. Ze is vooral bekend van de internationale bestseller The kommandant’s girl (vertaald als Het meisje van de kommandant), die genomineerd was voor een Quill Award. In een nawoord in 'Het weeskind' vertelt Jenoff dat ze tijdens de research voor het boek op twee bijzondere verhalen stuitte in de archieven van Yad Vashem (de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden). Een verhaal over een wagon vol baby’s die naar een concentratiekamp gedeporteerd werden en een verhaal over een Duits circus dat tijdens de oorlog onderdak verleende aan Joden. Deze verhalen zou de auteur combineren in haar boek. Voor de vertaling ervan was Monique Eggermont verantwoordelijk.

De beleving van 'Het weeskind' zal voor iedereen anders zijn. Wie bij een ‘oorlogsboek’ veel historische feiten en namen verwacht, zal er allicht niet zo gecharmeerd van zijn. Kun je echter genieten van een mooi verhaal met het circus als bijzondere insteek, dan zit je gebeiteld.

* Deze recensie verscheen eerder op hebban.nl *