Kolja roman

De hoofdfiguren in Kolja zijn de doof geboren Nikolaj (Kolja) Konradi en de broers Tsjaikovski (de bekende componist Pjotr en zijn jongere broer en dramaturg Modest), die zich over hem ontfermen.

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski zou in 1893 na het drinken van besmet water gestorven zijn aan cholera. Anderen veronderstellen dat hij zelfmoord heeft gepleegd, om een groot schandaal te voorkomen. De onderdrukte homoseksualiteit heeft Pjotr erg gehinderd. In Sint-Petersburg worden verschillende verhalen verteld over de doodsoorzaak van de componist. Kolja wil de geruchtenmolen stoppen en is op zoek naar de juiste toedracht kennen.

Het boek heeft twee verhaallijnen: we lezen om en om een hoofdstuk vanuit het perspectief van de vijfentwintigjarige Kolja, net wanneer Pjotr Tsjaikovski is overleden en jaren eerder, wanneer Kolja nog acht jaar is, vanuit het perspectief van zijn opvoeder Modest Tsjaikovski. Zo leest het boek als een puzzel, waarin de losse stukjes op het eind geheel in elkaar passen.
Japin brengt de emoties en ervaringen van de dove Kolja op een schitterende manier onder woorden. Om dit goed te kunnen doen, heeft hij over doof zijn en het dovenonderwijs veel gelezen en een ervaringsdeskundige geraadpleegd.

“Dat ik Petja's muziek niet horen kan, wil niet zeggen dat ik die niet heb ervaren. Tot in de longen trilt een symfonieorkest, golvend door het lichaam. Hoe dichterbij je komt, hoe meer je ervan meekrijgt. Op ruggengraat en botten breken ritmes. De buikholte vangt de intensiteit, crescendo, decrescendo. Zo drong Tsjaikovski tot mij door. […] Speels probeerden muzikanten, die er plezier in kregen, mij voor de trilling van hun instrument te winnen. Violen ervoer ik beter pizzicato dan gestreken, ontdekten we, het getokkel op de snaren gaf een tinteling tussen mijn schouderbladen; hoorns kietelden mijn middenrif, een beetje zoals lachen. De tuba leek mij in mijn maag te porren, de harp doorwoei kriebelend de krullen in mijn nek. Al deze instrumenten, zelfs tezamen, leverden ongelijke strijd tegen de cimbalen. Die hadden mijn hersenpan niet raker kunnen binnendringen als mijn neus ertussen had gezeten.[…] Geen idee hoe mijn ‘horen’ zich verhoudt tot dat van horenden, maar ik ervóér. Niet alleen vibratie vang ik op, maar ook passie, ritme flakkerend als vlammen, de stuwing achter de muziek en tastbaarder, een dwang, misschien de noodzaak zelfs die Petja voelde toen hij zijn noten schreef. Het vervlechten en vermengen van de trilling van instrumenten kan me verrukken. Ik merk momenten van extase, jubelend, maar ook eenzaamheid, wanneer een sectie wegsterft, verlies. Het slot raakt mij het machtigst.”

Ook historisch gezien klopt het boek, de auteur heeft grondig onderzoek verricht. Japin geeft de tegenstrijdigheden en twijfels over de werkelijke doodsoorzaak van de componist op een prachtige manier weer. Hij hanteert een fraaie, empathische schrijfstijl. Als lezer krijg je het gevoel, persoonlijk betrokken te zijn bij de hoofdfiguren.

Kortom: een prachtig geschreven boek, verhelderend hoe er met homoseksualiteit in de tijd van Tsjaikovski werd omgegaan. Het boek geeft daarnaast inzicht in hoe het voelt om doof te zijn. Zeer boeiend!

Prachtige historische roman van Japin; goede aanvulling aan zijn al zeer sterke oeuvre. Een andere recensie hier geeft aan dat het boek historisch niet accuraat is, maar dit is lastig te zeggen: er hangt nog altijd een mysterieuze sfeer rondom de dood van Tsjaikovski en het is onduidelijk wat er precies gebeurd is. Japin kiest een theorie en werkt deze uit in fictie, die wel geworteld is in historische feitelijkheid. De setting en karakters zijn allen echt en Japin blijft dicht bij de te controleren waarheid waar dit mogelijk is. Natuurlijk, het is een roman, dus er is niet duidelijk aangegeven waar historische feiten ophouden en waar het verzinnen begint: maar dat is een romancier toch niet kwalijk te nemen.

Het nieuwste boek van Arthur Japin is geweldig! Het is een spannend verhaal wat je door wil lezen tot de laatste pagina. Ik kon het boek niet wegleggen. Aanrader voor iedereen!

Aan de cover zie je meteen dat je een verhaal gaat lezen over een bijzonder persoon waar je nieuwsgierig wordt naar waar hij aan denkt, waar hij naar zit te kijken.
Vanaf het eerste hoofdstuk wordt je meegesleept in het verhaal, is het boek lastig weg te leggen omdat je alleen maar verder wilt lezen. Je wilt weten wat er precies is gebeurd, of het verhaal dat aan de mensen is verteld wel echt is. Je begint net als Kolja te twijfelen aan de doodsoorzaak van Petja, krijgt steeds meer het gevoel dat het een en ander niet klopt, dat er meer achter moet zitten. Je vraagt je af waarom iedereen ofwel een ander verhaal verteld ofwel dingen verzwijgt. Langzaam aan kom je achter de waarheid, maar of het verstandig is dat het openbaar wordt gemaakt?
De hoofdstukken zijn om en om geschreven, door Kolja's ogen in de tegenwoordige tijd en door Modest's ogen in de verleden tijd. Het is niet verwarrend, omdat dat bij het begin van Modest's hoofdstukken erboven staat dat het door zijn ogen is bezien. In het verleden zie je Kolja groeien van een jongen waar niemand iets van verwacht, die niet kan spreken, tot een zelfverzekerde volwassen man die vol met vragen zit, alles wil weten en mensen daarom soms gek maakt met zijn ondervragingen. Je hebt steeds met hem te doen als bepaalde personen hem laten vallen, maar bent ook trots op wat hij uiteindelijk bereikt. Je leeft met de gebroeders Tsjaikovski en Kolja mee. Het is een bijzonder leven dat Kolja heeft geleid vanaf het moment dat hij kennis maakte met Modest.
Je krijgt een mooi kijkje van hoe het aan het eind 19e eeuw eraan toe ging in Rusland en hoe bepaalde dingen langzaamaan veranderen. Hoe men met doven en een ieder die anders was omging.
Aan het eind verteld de auteur hoe hij op het idee is gekomen om het boek te schrijven en hoe het de belangrijkste personen in het boek is vergaan.
Kortom; als je van romans houdt die deels op waarheid is berust en waarbij je ook een mooi stukje geschiedenis over Rusland kan lezen, is dit een echte aanrader.

De dirigent van het schoolorkest waarin ik speel, raadde ons dit boek aan omdat we destijds een stuk van Tsjaikovsky speelden. Ik heb er zeker geen enkele spijt van dat ik dit boek, dat toch wel aan de prijzige kant is, heb gekocht. Ik heb 'm tussen m'n huiswerk door echt verslonden en binnen een week uitgelezen. De onthulling is misschien voorspelbaar, maar ik heb het idee dat-dat ook niet noodzakelijk het punt van het boek is. De relatie tussen de Tsjaikovsky broers en Kolja is prachtig beschreven door Arthur Japin, echt een aanrader.

Rusland en homo’s… zal het ooit weer goed komen? Het is een vraag die blijft hangen na het lezen van Kolja, de nieuwste roman van Arthur Japin.

Kolja Konradi is acht jaar en doof wanneer Modest Tsjaikovski – broer van – hem onder de hoede neemt. Als zijn vaste leraar verzekert die zich van een vast inkomen. Modest brengt de jongen naar het Franse echtpaar Hugentobler. Zij runnen een school in Lyon, waar dove kinderen leren spreken. Hun methode is streng en betwistbaar, maar werkt wel. Modest noteert de vorderingen trouw in zijn dagboek: meteen één van de verhaallijnen van de roman. Kolja’s oefeningen verdwijnen snel naar de achtergrond en maken plaats voor andere autobiografische notities. In het kielzog van de grote componist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski trekken ze mee door Europa.

In de andere verhaallijn volgen we Kolja die als een detective de dood van Pjotr Tsjaikovki onderzoek. Omdat omdat hij kan liplezen, valt hem op dat hij waarschijnlijk niet gestorven is zoals zijn omgeving het wil laten uitschijnen. Hoe waarschijnlijk is het dat iemand uit Tjaikovski's milieu sterft aan cholera? Heeft hij écht ongekookt water geserveerd gekregen in één van de chiqueste restaurants van Sint-Petersburg...? Of is er meer aan de hand?

Speelt de geaardheid van Tsjaikovski misschien een rol?

“Zodra ik mijn lichaam ontdekt had en daarmee de eenzaamheid waartoe de natuur mij heeft veroordeeld, vond ik geruststelling bij hem, oudere broer, die hierin mijn gelijke is. Onverwacht bleken wij in ons isolement niet alleen, maar samen. Ik kon mij in de liefde spiegelen aan hem.”

Japin weet te vertellen dat Rusland tolerant was tot Peter de Grote de homohaat meebracht uit Nederland. Eind de 19de eeuw worden homo’s naar Siberië gestuurd om er in strafkampen te werken en nooit meer terug te komen… De vrees voor deze kampen dwingen Tsjaikovski’s jaargenoten van de School voor Jurisprudentie tot een wreed besluit.

“Is iemand voor een geheime ereraad van jaargenoten verschenen, dan zal het echte hof zijn zaak zo goed als zeker seponeren. Op deze manier blijft het blazoen van de School voor Jurisprudentie onaangetast.”

Rusland aan het einde van de 19de eeuw of Rusland aan het begin van de 21ste eeuw… Veel lijkt er niet veranderd. De kampen in Siberië zijn verhuisd naar Tsjetsjenië waar mannen vanwege hun geaardheid worden geïnterneerd, gemarteld en gedood. Of hoe brandend actueel de dood van Tsjaikovski nog kan zijn…

Kolja leest als een detective. Al doet Japins eruditie je soms naar het woordenboek grijpen, het is een vertelstijl die ik alleszins smaak.

Met 'Kolja' laat schrijver Arthur Japin opnieuw zien dat hij de geschiedenis mooi tot leven kan wekken in een roman. 'Kolja' wijst op de (hoofd)figuur Nikolaj Konradi, een doofstomme jongen die onder zijn hoede wordt genomen door Modest Iljitsj Tsjaikovski, de broer van de beroemde componist. Wat begint als een project, groeit uit tot liefde. Liefde tussen vader en zoon, maar ook liefde tussen twee mannen. Daarmee gaat 'Kolja' niet enkel over doofheid als mankement, maar ook over homoseksualiteit in het 19e-eeuwse Rusland als 'mankement', althans dat was de opvatting.

De manier waarop Japin zo'n verhaal uitvergroot, is mooi. Het boek bevat een aantal passages die werkelijk prachtig gevat zijn in woorden. Ik denk dat dit boek ook grotendeels gaat over de kracht van woorden. Enig minpunt betreft de langdradigheid; het gehele middenstuk voelt als een eeuwigdurende reis. Pas op het einde wordt het weer heel spannend en interessant. Tevens vond ik dat de afwisseling tussen verhaal en dagboeknotities op een gegeven ogenblik ging vervelen. Natuurlijk is de afwisseling tussen heden en verleden goed gevonden door Japin, maar later in het verhaal voelt het als een onderbreking wanneer de dagboeknotities weer aangehaald worden.

Geweldig boek om te lezen, we hebben er lang op moeten wachten. Goede verteltrant van de auteur.
Als je houd van “terug in de tijd” geschiedenis, een aanrader om te lezen.

Hedendaagse romans zijn vaak nogal filmisch beschreven. Arthur Japin is duidelijk een toneelschrijver. Gevoelens worden via technieken in diverse scènes achter de façade van de mogelijke historische feiten opgelicht. De sfeertekening van deze roman is het mysterie omtrent het sterven van Pjotr I. Tsjaikovski. Het verhaal is verweven met Kolja, een doofstomme jongen, waarover Modest, de broer van Pjotr en Pjotr zelf zich over ontfermden. Kolja leert in contact te komen met de lawaaiige en complexe wereld van het geluid via liplezen, trilling en spieroefening. Als meerwaarde vergeleken bij niet gehandicapte mensen kent hij de stilte als decor en daardoor ontgaat hem minder wat er echt gebeurt dan horende mensen, die als het ware verstrikt zijn geraakt in de veelvoud van verhalen, die de ronde doen en norm zijn geworden. Afwijkingen van normgedrag worden niet openlijk getolereerd. Nog steeds niet! Wisselend spring je als lezer over van het verleden naar het heden. Gaandeweg ontrafel je uit het dagboek van Modest de gebeurtenissen, die geleid hebben tot het tragische overlijden van Tsjaikovski. Op het eind besef je hoe belangrijk het is te weten wie je werkelijk bent om je zonder zelfverloochening staande te kunnen houden in een maatschappij vol vooroordelen. Meesterlijk ontvouwt Japin een mogelijke constructie, geplaatst in de tijdgeest van het Rusland rond 1900. Ik geloof het hele verhaal hierzo verteld. De zwarte rafelranden en mijn voorkeur voor filmische romans zorgen er voor dat ik aan Kolja geen vijf maar vier sterren toe ken.

**Het Rusland van Tsjaikovski **
In Kolja neemt Arthur Japin je mee naar het Rusland ten tijde van Tsjaikovski. Pjotr Tsjaikovski beweegt zijn broer Modest om zich over Kolja te ontfremen, een doofstomme achtjarige jongen die tot dan toe in zijn eigen wereldje leefde. Vele jaren en reizen later is Kolja uitgegroeid tot een welbespraakte jongeman.
Wanneer de beroemde componist onverwachts overlijdt, rijzen er allerlei vragen op omtrent de officiële doodsoorzaak. Kolja gaat op onderzoek uit en maakt hierbij slim gebruik van zijn handicap. Hij heeft drie dagen tot aan de staatbegrafenis, maar naarmate hij meer te weten komt, wordt het hem steeds duidelijker dat het misschien beter is te zwijgen.

**Historische roman in drie delen**

Samen met Kolja groei je op en reis je door Europa. Afwisselend met de jongen is Modest aan het woord middels de dagboeken die hij heeft bijgehouden en die de gebeurtenissen vanuit een volwassen perspectief laten zien.
Japin schildert met zijn woorden een duidelijk beeld over het Rusland van toen. Tot in het kleinste detail laat hij op bijna poëtische wijze de wereld, de gebruiken, de angsten en de trouwe banden de revue passeren. In het eerste deel van het verhaal draait het om eer, om vervolgens in het tweede deel de liefde aan te spreken om het geheel in deel drie af te sluiten met opoffering.

**De tijd staat stil**

Door de manier waarop Japin de personages gedetailleerd neerzet, voel ik me net een tijdreiziger. De rijkdom van het toenmalige Rusland, maar ook de koude armoede, de geheime genootschappen en de manier waarop men met mannen van een andere geaardheid omgingen – of moet ik zeggen gaan? – staan levendig op mijn netvlies. Langzaam maar zeker wordt het beeld completer. Halverwege, wanneer Kolja overtuigd is dat hij gelijk heeft dat er meer aan de hand is, zakt het voor mij een beetje in. Ik wil nu weleens weten hoe de vork in de steel zit. Al gauw pakt het verhaal me dan toch weer beet, omdat de laatste intriges en puzzelstukjes zich aandienen. Komt de waarheid dan nu eindelijk toch boven water?

**Nooit geweten**

Zelf ben ik niet zo van de nawoorden in boeken, als het verhaal klaar is dan is het klaar. Maar bij Kolja kon ik het toch niet laten. Voor deze historische roman heeft Japin gedegen onderzoek verricht. Op basis van de nu bekende gegevens en feiten heeft hij het verhaal van Kolja verteld, zoals het meest aannemelijk gebeurd zou zijn. Feiten waarvan ik nooit heb geweten dat ze bestonden vinden hier het daglicht. Naast een spannend verhaal zorgt Japin ervoor dat je hersenen zich volzuigen met geschiedenis op een manier waarop menig geschiedenisleraar jaloers mag zijn. Kolja is een boek dat je niet mag missen.