Perpetua 55 - Ulixes Ebook Tooltip Ebooks kunnen worden gelezen op uw computer en op daarvoor geschikte e-readers.

Geschreven bij Ulixes

Deze bespreking heeft betrekking op de vertaling van Ulysses door Bindervoet en Henkes, niet op de fameuze roman van Joyce. Daarover zijn bibliotheken vol geschreven, daar heb ik niets aan toe te voegen.
Traduttore traditore: de vertaler is een verrader. Ik heb het Engels er niet naast gelegd, ik heb geen zicht op het al dan niet geweld aandoen van Joyce door de beide vertalers. Maar het is wel duidelijk dat de vertalers op bepaalde momenten hun geheel eigen stempel hebben gedrukt op (het relaas van) de dooltocht van Leopold Bloom en Stephen Dedalus. Neem het overzicht van de Nederlandse literatuur in plaats van de Engelse literatuur die Joyce pasticheert. Die vrijheid gun ik hen, en ik heb het idee dat ze van deze vrijheid geen misbruik hebben gemaakt.
Nee, Bindervoet en Henkes zijn verrader in twee andere opzichten: ze verraden middels hun vertaling het genie van Joyce; ze verraden dat het Nederlands een prachttaal is om het verhaal van Joyce in te vertellen: dit is vooral een Nederlands boek in plaats van een vertaald boek.
Wat het genie van Joyce betreft: ik heb in de loop der jaren Ulysses –naast regelmatig grasduinen- tweemaal integraal in het Engels gelezen. Mijn Engels is redelijk, maar bij lange na niet genoeg om alle finesses van Joyce te kunnen waarderen. Ulixes lezend leerde ik weer meer, ik zag weer dingen die me ontgaan waren, en ik besefte weer dat ik nog een heleboel mis. Maar wat ik vooral prachtig vind aan deze vertaling is de soepele afwisseling van hoge beschaving en platte pret. Joyce is –ook- een edelzwetser en juist deze afwisseling van diepe ernst en speelse lol maakt Ulixes/Ulysses tot een uitermate geestig boek. De vertalers hebben dat uitstekend begrepen en het is me dankzij hen duidelijker geworden dan na lezing van het origineel.
Wat het Nederlands betreft: wat een taal! Juist in het Nederlands leerde ik wat aan mij voorbijgegaan was (Ulysses is veel erotischer dan ik me herinnerde, bijv.), besef ik wat ik allemaal nog bij te zetten heb aan taalgevoel, woordenschat e.d. Juist dankzij het Nederlands vatte ik bepaalde grappen waar ik in het Engels de grinnik niet gelezen had. Tenslotte, ook in het Nederlands zou ik veelvuldig naar woordenboek, lexicon en andere naslagwerken hebben moeten grijpen, ware het niet dat het de schwung van Ulixes te veel zou storen als ik dat elke keer had gedaan wanneer ik iets niet kon thuisbrengen. Net zo als het origineel is ook deze vertaling zo goed dat ze onwetende lezers kan velen: het blijft een gaaf verhaal.
Mijn favoriete hoofdstukken –het eerste en –yes- het laatste- zijn favoriet gebleven. Dat is hetzelfde gebleven.
Knappe prestatie. Zeker weten.
Maar na de jubel even principieel: een vertaling is nooit perfect, daar is de vertaling simpelweg te verraderlijk voor, ik wil het liefst meteen weer Ulysses lezen, in het Engels van Joyce.

Geschreven bij Ulixes

Uiteraard een fantastisch boek, maar in dit geval zou ik vooral willen zeggen dat de vertalers hun werk geweldig gedaan hebben. Ulixes is meer dan slechts een vertaling, het is een interpretatie van Ulysses en doet absoluut niet onder voor het origineel. Het lezen van zowel de Engelse versie als deze Nederlandse vertaling is niet altijd makkelijk, en er gaan dan ook heel wat uren in zitten, maar het boek is het zeker waard.

Geschreven bij Ulixes

Vier maanden waren veel te kort om dit boek te doorgronden. Een lijvige roman met 828 pagina's en 18 hoofdstukken. Doorgronden was niet het doel, wel zoveel mogelijk te genieten en begrijpen.
De auteur, James Joyce, heeft werkelijk alles uit de kast gehaald om het de lezer zo moeilijk mogelijk te maken de tekst in één keer te begrijpen. Het hangt van de voorkennis af of en hoeveel plezier je hebt in het boek.
Zo staan er op elke pagina verwijzingen naar favoriete motieven van Joyce zoals: religie, antisemitisme, politiek, seksualiteit en literatuur. Alles opzoeken is tijdrovend, dus is het raadzaam het boek gewoon te lezen en op te nemen.
Om de vele raadsels te ontrafelen is er heel veel geschreven over het boek, op internet is ook veel te vinden, dit helpt.

De 18 hoofdstukken of episoden zijn allemaal verschillend in stijl en hebben ook andere kenmerken zoals kleur, lichaamsdeel of plaats van handeling.
Een van de hoofdpersonages, Stephen Dedalus, is gebaseerd op Joyce zelf, er zijn dan ook een aantal biografische elementen te ontdekken.
De tweede hoofdpersonage is Leopold Bloom is een joodse advertentiecolporteur.
Het verhaal speelt zich af op 16 juni 1904 in Dublin, Ierland en beslaat 24 uur.
Zij zwerven door de stad en maken ons, lezers, deelgenoot van alles wat mooi en lelijk is in Dublin, met de nadruk op het tweede, want de rafelranden krijgen alle aandacht.

Het boek is een bron van vermaak voor hen die houden van de modernistische stijl van Joyce, hij maakt gebruik van
'stream of consciousness' , dit geeft een inkijkje in het hoofd van betreffend personage, een hele lap onsamenhangende tekst, vaak zonder interpunctie en onherkenbare, niet bestaande woorden. Geeft perfect weer hoe de mens in zijn hoofd van de hak op de tak kan springen. Voorbeeld:
'En ook deze, de steenhopen van dode bouwers, een warande voor wezelratten. Hier goud verbergen. Probeer het maar. Je hebt een beetje. Zand en stenen. Gewichtig van het verleden. Speelgoedjes van Heer Klomp. Oppassen dat je er niet eentje pats om je oren krijgt. Ik ben die bloedkankerreus wie al die bloedkankerkeien ken ­laten rollen, gebeente voor mijn stapgesteente. Verfomfaaifoeid. Ik juikt ut bwoep vam ’n Bwit die bwoeit'

Het boek wordt wel vergeleken met een REIS, deels naar het voorbeeld van de Odyssee en deels naar dat van de Divina Comedia en deze reis was een geweldige ervaring, ook eentje die het verdient minstens nog een keer te maken.
Ik heb de vertaling van Robbert-Jan Henkes , Erik Bindervoet gelezen, die van Paul Claes en Mon Nys had ik ernaast, vond beide vertalingen goed leesbaar.

Geschreven bij Ulixes

Klassieker, prachtig ronkende vertaling