Wij blijven bij elkaar

Na de kristallnacht wordt het de familie Birnbaum duidelijk dat ze net langer in Duitsland kunnen blijven. Omdat moeder zwanger is van haar zesde kind besluit ze (met pijn in haar hart) haar kinderen alleen met de trein naar Nederland te laten vertrekken. De kinderen worden in een gastgezin opgevangen. Helaas kunnen ze hier niet lang blijven en komen in een kindertehuis terecht. Wanneer vader en moeder Birnbaum ook in Nederland aankomen, vertrekken ze naar het vluchtelingenkamp Westerbork. Hier mag het grote gezin in een familiehuisje wonen. Vader en moeder krijgen de leiding over de weeshuisbarak. Ze doen er alles aan om het dagelijkse leven van de kinderen zo normaal mogelijk te laten verlopen. Het leven in het kamp verslechtert als de Duitsers de leiding krijgen. Ook vertrekt er nu elke dinsdag een trein uit het kamp naar een onbekende bestemming. Op een dag worden de namen van de Birnbaums voorgelezen en moeten ze ook met de trein mee. Zullen ze bij elkaar kunnen blijven?

Het idee voor dit bijzondere boek ontstond in Bergen-Belsen, waar Martine Letterie in 2018 op bezoek was met een groep pabo-studenten. Christel Tijenk, hoofd educatie van het Herrinneringscentrum kamp Westerbork, stelde haar de vraag waarom ze geen boek over de Birnbaumkinderen schreef. Martine werd meteen enthousiast en vertrok enkele maanden later met haar dochter naar Israël om de zes hoogbejaarden Birnbaumkinderen te kunnen interviewen. Enkele jaren geleden maakte de NPO een indrukwekkende documentaire over de familie.

Quarantaine: Het boek verscheen op een historisch moment in de Nederlandse geschiedenis; toen president Rutten zijn oproep deed om in verband met het besmettelijke Coronavirus zoveel mogelijk in huis te blijven. Ook werd ons geadviseerd regelmatig onze handen te wassen en afstand van elkaar te bewaren. Tijdens de oorlog heersten er ook veel besmettelijke ziektes. De Birnbaumkinderen leefden onder slechte hygiënische omstandigheden dicht op elkaar. In het kindertehuis in Rijswijk raakten Gina, Suzi en Sonni besmet met difterie. In Bergen-Belsen kregen Suzi, Gina en Zwi kinderverlamming. Gelukkig kwamen de drie in een quarantaine-barak terecht waardoor hun broers en zusje niet werden besmet. Aan het eind van het boek sterven enkele kinderen, waaronder Anne Frank, aan tyfus.
12 april 2020, 75 jaar bevrijding Westerbork: De familie Birnbaum verbleef lange tijd in Westerbork. Vader en moeder vingen tientallen kinderen op in een weeshuis. In het boek krijgen we een goed beeld van het dagelijkse leven in het Nederlandse Vluchtelingenkamp (1939-1942) en het latere doorgangskamp Westerbork (1942-1945).
Pesach/Paasfeest: Het hoofdstuk wat grote indruk op mij maakte was het verhaal over de viering van het Paasfeest in Bergen-Belsen. Ik las dit hoofdstuk op Goede Vrijdag. De mensen in het concentratiekamp waren in het geheim bij elkaar gekomen om Pesach te kunnen vieren. Door hun verbondenheid raakte dood, angst en verdriet even naar de achtergrond en kregen ze weer kracht en hoop. Ik vond dit toch zo’n mooie boodschap in deze corona-tijd. De joden bidden met Pesach ‘Volgend jaar in Jeruzalem’, zullen we allemaal samen bidden om dit jaar nog verlost te worden van het coronavirus?

Een van de belangrijkste thema’s uit het boek is familiebanden. De kinderen reizen keer op keer een onzekere toekomst tegemoet. Ze komen terecht in een opvanghuis, kindertehuis, vluchtelingenkamp en tenslotte een concentratiekamp. Bij elk vertrek wordt de wens uitgesproken bij elkaar te mogen blijven. Ook als de familie met weeskinderen wordt uitgebreid doet vader er alles aan om bij elkaar te blijven. Andere thema’s uit dit boek zijn: oorlog, Jodenvervolging en geloof. Meer: https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/wij-blijven-bij-elkaar-martine-letterie-2

Martine Letterie overtreft zichzelf met dit boek 'We blijven bij elkaar'. Het boek gaat over de Joodse familie Birnbaum. Martine beschrijft de belevenissen van deze familie vanuit het perspectief van de Birnbaum-kinderen, waardoor je heel goed beseft wat kinderen in oorlogstijd meemaken. Wat een veerkracht, hebben ze! Knap hoe Martine het leven van deze kinderen zo indrukwekkend kan beschrijven zonder sentimenteel te worden. Een boek dat eigenlijk ieder kind zou moeten lezen.

Dit indrukwekkende boek lag al maanden te wachten om te worden gelezen. Een boek van Martine Letterie pak ik altijd met interesse op. Vooral de verhalen m.b.t. de Tweede Wereldoorlog die altijd over kinderen of jongvolwassenen gaan. Ze zijn toegankelijk geschreven, goed gedocumenteerd en zelfs een drietal voor jongere kinderen, waarvan 'Verboden te vliegen' werd bekroond met de Thea Beckmanprijs en 'Kinderen met een ster' met een zilveren griffel.

Dit boek over de Joodse familie Birnbaum is het eerste waarin zij schrijft over kinderen ín een concentratiekamp. Waarschijnlijk is dit juist de reden dat ik het langer liet liggen. Het grijpt aan, ondanks dat we elkaar erover hebben gesproken, zij mij heeft verteld over haar reis naar Israël om de 'kinderen' te ontmoeten, alles zo veel als mogelijk kloppend geschreven moest zijn, dit een verhaal van hoop is.

Het boek bestaat uit zes delen. Ieder deel is vanuit één of meer van de kinderen geschreven. Ieder hoofdstuk beschrijft realistisch een deel van hun 'zwerftocht' te beginnen op 9 november 1938 in Berlijn. Vader is dan al uit 'logeren'. De dan nog vijf kinderen worden door moeder op de trein gezet naar Nederland. Daar aangekomen is het al 'wij blijven bij elkaar'. Later, via andere verblijfplaatsen in Nederland, krijgt het weer complete gezin met nu zes kinderen een familiehuisje toegewezen in vluchtelingenkamp Westerbork, daarna het doorgangskamp. Overal waar de Birnbaums komen zetten zij zich in voor weeskinderen, is de joodse traditie belangrijk en blijven zij geloven in Pesach vieren in Jeruzalem. Zelfs als zij op transport gaan en alle vernedering en ellende in Bergen-Belsen moeten ondervinden. Ook daar is een weeshuis in een barak door hen geleid. Mede door een enorme vasthoudendheid, doorzettingsvermogen, dapperheid, verbondenheid en een dosis geluk hebben zij dit weten te overleven. Ze komen terug in Nederland. Er wordt om een paspoort gevraagd, papieren die er vanzelfsprekend niet zijn, weten we nu. 'Volgens de richtlijnen kunnen we u dan niet toelaten.' Ze kunnen blijven, de nachtmerrie is echter nog niet voorbij. Uiteindelijk maken ze de langverwachte reis naar hun land.

Een waargebeurd verhaal over een joods gezin in erbarmelijke omstandigheden dat indruk maakt en raakt. Door de verschillende verteldperspectieven lees je dat ieder kind deze tijd op eigen wijze heeft beleefd. Je leert over de tradities en vieringen die zoveel als mogelijk doorgang vonden. Een verhaal van hoop, angst en onderlinge verbondenheid. Dagelijkse gebeurtenissen in een gezin, vriendschappen en school zijn onderdeel van het verhaal. Er wordt niet over alle gruwelijkheden verteld waardoor het voor de goede lezer vanaf 12/13 jaar gelezen kan worden. Een landkaart met alle verplaatsingen is van toegevoegde waarde.
Dit alles doet geen volledig recht aan dit bijzondere document. Lees zelf over Sonni, Gina, Yakov, Zwi, Suzi en Sampi. Een aanrader voor iedereen.
Oorlog en vluchtelingen zijn er nog steeds. Geef verhalen door.

Prima boek

75 jaar gelden was er de bevrijding en dat wordt dit jaar minder groot gevierd dan de bedoeling was. Het corona virus, dat ons land en de wereld teistert, het virus wat ons allemaal een blijf thuis plicht heeft opgeleverd. Een soort van oorlog nu, alleen hebben wij het zoveel beter dan toen, dat is gewoon niet voor te stellen. In dit boek wordt het verhaal verteld, van de de Joodse familie Birnbaum, die na de Kristalnacht van november 1938 wel in de gaten heeft dat het gezin niet veilig in Berlijn kan blijven. Het vertelt over hun reis om de verschrikkingen van de Duitsers te ontlopen. Dit gebeurde bij zoveel families, maar velen hebben het niet kunnen na vertellen. Het is voor kinderen zodanig geschreven dat het duidelijk wordt wat er allemaal gebeurd is, maar niet zo heftig dat ze er van wakker gaan liggen. Waarschijnlijk hebben ze tijdens en na het lezen toch nog genoeg vragen over het verhaal.

Het boek bestaat uit zes delen, weer onderverdeeld in korte hoofdstukken met de jaartallen erboven. De delen hebben een titel en daarbij staat over wie de hoofdstukken specifiek gaan. Alle kinderen komen aan bod, Sonni, Gina, Yakov, Zwi, Suzi en Sampi en je leest hoe zij de oorlog hebben ervaren. De auteur Martinne, heeft met deze “kinderen” gepraat, dus heel veel is echt gebeurt, dit staat ook achter in het boek.

Een prachtige uitgave met een harde cover en dik papier met duidelijke letters, maakt het boek voor kinderen makkelijk leesbare, alleen de 328 bladzijden, daar hikken kinderen vaak wel tegenaan is mijn ervaring, maar door de korte hoofdstukken leest het toch vlot weg. Het verhaal heeft mij diep ontroerd, het neemt je mee in de reis/vlucht, vanaf 1938 tot de bevrijding van 1945, die de familie heeft ondernomen om de oorlog te overleven. Van Berlijn, naar Nederland, van Westerbork naar Bergen-Belsen.