Een maaltijd in de winter roman

Ik ben stil, heel stil, de laatste bladzijde is gelezen in de roman “Een maaltijd in de winter” van Hubert Mingarelli. Nu nog trachten het stil te krijgen in mijn hoofd. Dat zal niet zo eenvoudig zijn als het –fysiek- opzij leggen van het boek. Deze roman heeft zoveel emotie bij mij los gemaakt dat er niets anders op zit dan alles even te laten bezinken en dan terug te ordenen.
De roman vertelt het verhaal van drie Duitse soldaten, leden van een legereenheid belast met het fusilleren van joden. Om te ontsnappen aan deze taak vragen zij toestemming om op jacht te gaan, een jacht op joden. Als ze een jood vinden moeten ze hem afleveren bij hun legereenheid. Hier ontloop deze gevangene geenszins zijn lot. Maar de uitvoerders van het lot hoeven niet noodzakelijk dezelfde drie soldaten te zijn als zij die hem afleverden.
De schrijver neemt je als lezer mee met de drie soldaten op hun zoektocht naar joden die zich verschuilen in de bossen. Het is winter, een strenge winter, het landschap is al maanden bedekt met een laag sneeuw. Het is koud, ijzig koud. Voor het aanbreken van de ochtend gaan de drie op pad. Alle drie zijn ze in hun eigen gedachten verzonken, terwijl ze ondertussen de omgeving afspeuren op zoek naar mogelijke schuilplaatsen. Na uren ontdekken ze een schuilplaats, ze nemen de jood mee. De koude en de honger beginnen hun tol te eisen en ze besluiten in een verlaten pand zich op te warmen en wat te eten. Een van hen heeft immers wat proviand uit de legerkeuken meegenomen, goed voor een pan soep. Zelfs voldoende soep om te delen met de gevangene. Maar het delen van een maaltijd en het doden van een genodigde aan een maaltijd staat dat niet haaks op elkaar?
De roman is geschreven in eenvoudige woorden en dito zinnen. De schrijver slaagt erin de lezer zich helemaal te laten inleven in de gedachten en gevoelswereld van de drie mannen. Je voelt je als het ware één van hen, je kruipt in hun huid, je deelt hun zorgen, hun leed. Wat doet het moorden met hen? Wat blijft hun zorg? Wat kan ze nog echt raken? En dan is daar nog het geweten. Deze directe en toegankelijke manier van schrijven geeft zondermeer de klasse aan van de schrijver alsook de sterkte van deze roman. De grootsheid van het woord in al zijn eenvoud.

HUBERT MINGARELLI - Een maaltijd in de winter

Het is winter en ijzig koud. Het verhaal speelt zich af in Polen. De hoofdpersonen zijn de ik-figuur, Emmerich en Bauer. Het zijn drie soldaten, die een hekel hebben aan fusilleren. Wat voor soldaten het zijn en waarom ze fusilleren wordt in het verhaal niet duidelijk. Gelukkig wordt op de achterkant van het boek duidelijk gemaakt, dat het om Duitse soldaten gaat, die gevangenen moeten executeren.

De ik-figuur, Emmerich en Bauer hebben een grondige hekel aan het fusilleren en zij hebben het met de commandant op een akkoordje gegooid dat zij op "jacht" gaan. Ver voor de eerste fusilleerronde zijn de mannen onderweg gegaan op zoek naar joden. Na lang lopen vinden ze in het bos een jood in een hol. Ze nemen hem mee. Omdat de mannen het koud hebben en honger hebben, gaan ze een verlaten Pools huisje binnen door de deur te forceren. Er staat een groot fornuis. Door het meubilair, een luik en een deur te gebruiken als brandhout, lukt het hun om het fornuis brandend te houden en eten klaar te maken. Ondertussen is er een Pool binnengekomen, die ook honger heeft. Hij verkoopt zijn aardappelbrandewijn om soep te mogen eten. Hij moet eerst wel een lepel maken. De sfeer is gespannen en grimmig. Uiteindelijk laten de mannen de jood ook mee-eten. Hij blijkt nog erg jong te zijn.
Emmerich stelt aan het einde van de maaltijd voor om de jood vrij te laten en hem niet mee te nemen naar het kamp. Bauer en de ik-figuur zijn tegen het voorstel en de jood wordt meegenomen. Hierdoor kunnen de mannen de volgende dag weer op jacht en zijn ze vrij van fusilleren.

Naast dit verhaal lees je ook over de dromen van de mannen. Emmerich droomt steeds over zijn zoon. Hij wil dat zijn zoon niet gaat roken. Dit is het tegenovergestelde van wat de mannen zelf doen, want roken is voor hen heel belangrijk. De ik-figuur begrijpt na de maaltijd dat Emmerich in de jood zijn zoon ziet en dat hij daarom de jood vrij wil laten. Toch kiest de ik-figuur ervoor om de jood uit te leveren, omdat hij genoeg heeft van de verhalen van Emmerich.
Een paar keer wordt er een vooruitwijzing gedaan naar het levenseinde van Emmerich. Nadat de beslissing is genomen om de jood uit te leveren, lees je: "Maar ik zweer dat ik dat niet zou hebben gedaan als ik had geweten waar het toeval huisde, als ik had kunnen weten dat Emmerich er in het voorjaar door werd opgewacht, niet ver vanhier, onder die brug in Galicië. En dat binnenkort de enige moedige daad van Bauer en mij zou zijn dat we niet een andere kant op keken terwijl hij stierf".

Het hele verhaal duurt een dag. Het is in korte zinnen geschreven. Dit past bij de sfeer van het boek; het is koud, de mannen praten bijna niet en iedereen heeft zijn eigen gedachten. Storend vond ik het veelvuldig gebruik van het woordje "er", waardoor je niet altijd direct snapte waar de schrijver op doelde.

Het verhaal is geen standaard oorlogsverhaal. Dat maakt het boek interessant. Je leest de gedachten van Duitse soldaten, waardoor je inziet dat deze mannen ook min of meer slachtoffer zijn van het Duitse regiem en slechts bevelen hebben uit te voeren. Het is goed dat ook de andere kant van de oorlog wordt belicht.

Dit boek gaat over een dag die drie Duitse soldaten Bauer, Emmerich en de verteller in dit boek beleven. Een legereenheid bivakeert al maanden in de Poolse bossen Ze hebben genoeg van de oorlog waarin ze zijn betrokken. Vooralhet doden van Joden staat hun erg tegen en ze proberen hier dan ook het liefst onder uit te komen. Ze vragen hun commadant of ze die dag naar Joden op zoek mogen zodat ze die dag in ieder geval geen mensen dood hoeven te schieten. Op hun zoektocht in de barre kou vinden ze een Joodse man die zich in een ondergrondse hol heeft verstopt. Op de weg terug naar het kamp schuilen ze in een oud Pools huisje om zich wat te verwarmen en een bescheiden maaltijd te bereiden. Deze karige maaltijd delen ze met de Joodse man en een Poolse boer. Emmerich stelt voor om de Joodse man te laten gaan maar Bauer ziet dit niet zitten. De drie soldaten komen er niet uit en nemen de man mee naar het kamp. Wat vaak weer terug komt in dit verhaal is de zoon van Emmerich. Hij is erg bang dat zijn zoon gaat roken en het lijkt wel een obsessie voor hem te zijn geworden. Hij betrekt zijn vrienden ook erg bij dit probleem. Zo wordt zijn probleem eigenlijk hun probleem. Ook in dit verhaal wordt weer heel duidelijk gemaakt dat oorlog alleen ellende brengt.

Mingarelli beschrijft een dag van drie soldaten die de vele executies van hun legereenheid niet meer aankunnen en daarom een andere taak krijgen. Ze moeten gevluchte joden opsporen en die naar het kamp brengen. Dit lijkt een stuk makkelijker dan hun eerdere werkzaamheden, maar de drie soldaten bouwen tijdens het eten van een maaltijd een band op met de gevonden jood. Het verhaal gaat over dromen en morele kwesties.
Ik vond het een erg mooi boek. Het is geen dik boek, maar de schrijver weet me mee te nemen in het verhaal en vast te houden. Ik ging de soldaten 'begrijpen' terwijl het verschrikkelijk is wat hun eerdere werkzaamheden waren. Je ziet ook de andere kant van de soldaten. Het zijn ook mensen met hun goede kanten, vaders die zich zorgen maken om hun kinderen en dromen hebben. Erg indrukwekkend boek. Het blijft in je hoofd zitten en zorgt voor vragen....

Deze korte roman beslaat slechts 24 uur in een mensenleven.
24 uur waarin drie Duitse soldaten het leven in hun eenheid meer dan beu zijn, ze kunnen het niet meer aanzien.
Hun werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het executeren van mensen.

De drie mannen besluiten voor te stellen Joden te gaan zoeken en deze mee terug te brengen naar het kamp, om op deze manier aan de dagelijkse executieronde te ontkomen.
Gebruik makend van de welwillendheid van één van de commandanten mogen de heren op pad, en dan ontstaat er een monoloog: de hoofdpersoon verteld het verhaal: ze lopen, op zoek naar Joden, intussen dwalen gedachten af en krijg je flashbacks en een enkele vooruitblik.
Tijdens hun zoektocht vinden ze een Joodse man die verstopt zat in de sneeuw, en ze besluiten hem mee terug te nemen naar het kamp.
Onderweg stuiten ze op een huis waar ze een maaltijd bereiden, met hulp van een Poolse boer.
Na deze maaltijd, waar ook de Joodse man aan deelneemt moeten ze hem meenemen naar het kamp, maar hoe fusilleer je iemand waarmee je net een maaltijd hebt gedeeld?

Er zijn al veel boeken verschenen over de tweede wereld oorlog.
Is dit boek uitzonderlijk? Ja, dit boek geeft een inkijkje in de belevingswereld van de Duitse soldaten.
Wat waren hun ervaringen, wat waren hun overwegingen?
Het boekje is rauw geschreven, de Joodse man wordt standaard "de Jood" genoemd, alsof het om een voorwerp gaat en niet om een mens.
Je leest over de afwegingen die de soldaten maken: nemen ze de Joodse man wel of niet mee terug?
Wat weegt zwaarder: een mensenleven of een dag niet fusilleren? Een ethische vraag die menigeen nog een tijd bezig zal houden.
Zelden heb ik iemand zo gedetailleerd een soep maken zien beschrijven, dit deel maakt zelfs het korte boekje iets langdradig.

Is het een "mustread"? Nee, wat mij betreft niet, het is echter een welkome afwisseling in de stroom oorlogsboeken.

Mingarelli beschrijft door middel van een naamloze verteller één dag van drie Duitse soldaten die zich willen onttrekken aan hun vreselijke taak in een concentratiekamp.
Zij verzinnen een andere taak en mogen daardoor het kamp verlaten en trekken het koude Poolse landschap in. Al rokend mijmeren zij over het leven thuis.
De karakters en gedachten van de drie mannen worden prachtig uitgelicht.
Het lezen van dit boek maakt je melancholisch; je voelt als het ware de worsteling van de mannen.
Het is een kort verhaal dat makkelijk weg leest. Hoewel het simpel lijkt, zit er een treffende diepgang in het verhaal door de keuze die de 3 mannen moeten maken.
Mingarelli beschrijft een moreel dilemma dat je na het lezen van dit boek niet snel vergeet.