Het fregat Pallada reisopstellen

Ivan Gontsjarov is het meest bekend om zijn roman Oblomov die handelt over het leven van een nietsnuttende aristocratische man in het Rusland van eerste helft 19e eeuw. Oblomov is voor mij van grote waarde geweest omdat het het eerste boek is geweest dat ik van de Russische Bibliotheek heb gelezen. Mijn motivatie was simpel, ik ging voor het eerst alleen -zonder ouders- met studievrienden op vakantie naar Joegoslavie (in 1984 nog oostblok) en dit boek in mijn vaders bibliotheek trok mijn aandacht. Ik werd geraakt daar dit boek en begon meer uit de Russische Bibliotheek te lezen. Een jaar of tien geleden werd er een ander boek van Gontsjarov uitgegeven namelijk "het Ravijn" in de Gouden reeks van Athenaeum. Dit boek heb ik aangeschaft om nog eens te genieten van deze schrijver. Het Ravijn is sindsdien mijn lievelingsboek geworden en ik zou iedereen die, op een tweeweekse vakanti,e naast activiteiten ook even iedere dag lekker wil weglummelen in een mooi relatief simpel maar wonderschoon beschreven verhaal met klem aanraden het Ravijn te lezen. Maar nu over mijn laatste spannende ontmoeting met Gontsjarov was de recensie van Het fregat Pallada (Volkskrant 12 Juli 2014) en meteen na het lezen van de krant heb ik het boek aangeschaft en gelezen tijdens een vakantie op Ameland. Ik ben bioloog en heb vanzelfsprekend de reis van de Beagle van Charles Darwin gelezen. In feite loopt dat verhaal in hetzelfde tijdperk als het reisverslag van Gontsjarov. Wat opvalt is dat Darwin het moet hebben van enorm veel gedetailleerde waarneming onderzoek en verbanden leggen. We weten waar dit enorme werk tijdens en na de reis van Darwin tie heeft geleid namelijk de formulering van de evolutietheorie. Gonstjarov's werk kan volstrekt niet daarmee vergeleken worden en heeft waarschijnlijk destijds ondanks zijn vele waarnemingen en conclusies een minimale invloed gehad op de Russische kijk op de rest van de wereld. Wat het ons NU wel biedt is juist de blik die Rusland in de 19e eeuw had op de wereld. Het kolonialisme vierde hoogtij, voor het eerst wordt dan vanuit rusland een verkenningsmissie gestuurd op wereldreis en worden een heel aantal exotische landen aangedaan. De volkeren, rassen, gebruiken worden door de scjrijver waargenomen. In feite wordt er gerangschikt op hoe net deze volkeren zijn, of wat ze doen van nut is (voor Rusland of voor de koloniale machten). Hoe goed of slecht bepaalde rassen gebouwd zijn (zowel fysiek als mentaal; in beide opzichten met nogal voor onze tijd foute en racistische uitspraken). In feite kijk je door een kijkdoos naar het verleden. Het is subjectief maar destijds opgeschreven in alle eerlijkheid en vooringenomenheid van de schrijver; een "objectieve" maar duidelijke 19e eeuwse Russiche visie (cultureel, politiek, economie, kennis) op haar omgeving. IHistorisch interessant want Rusland opende haar blikveld internationaal in plaats van allen in het eigen enorme land geinteresseerd te zin. Zijn waarnemingen en conclusies zijn echt van die tijd en geven daarmee een beeld van de verhoudingen van het westen tot Rusland, van de koloniale machten en van de overheerste culturen. Bijna alles wat je leest moet nu worden geduid als 19e eeus subjectivisme. Maar het verhaal dat er om heen zit is prachtig opgeschreven op zijn "Gonstjarov's". Het is zeker niet zijn beste boek maar de droge humor, soms grappige gesprekken bij de bemanning en het langdradige dat ik altijd als prettig ervaar maakt dat je je thuisvoelt op dat schip dat maar rondvaart over de wereld. Zeker bij de enorme oktoberstorm die over Ameland raasde gaf mij een extra verbintenis met de plot. Een aanrader voor de Gontsjarov fan. Maar niet het meest toegankelijke boek voor een lezer met weinig ervaring met Russiche literatuur. Eigenlijk ergens ook wel actueel omdat achterdocht van Rusland tegenover het westen en China ook in dit boek al regelmatig aan de orde komt.

Heel erg goed. Gontsjarow beschrijft een reis om de wereld per zeilschip van twee jaar en geeft heel veel details. Hij komt menige Hollander tegen (Zuid Afrika, Japan, handelsposten). Je krijgt een heel ander beeld van het kolonialisme dan tegenwoordig gebruikelijk is.) Hij is zo goed in het beschrijven dat je het gevoel hebt dat je er zelf rondloopt. (1850) Dat is echt bijzonder.