De schoonheid en de troost van een wereldbeeld zonder God

In dit boek van Waldo Swijnenburg worden op een grondige, toegankelijke en soms zelfs humoristische wijze de belangrijkste godsbewijzen besproken, bekritiseerd en, naar mijn mening, zeer overtuigend weerlegd. Hij neemt de lezer mee op reis naar een antwoord op de belangrijkste vraag die de mensheid al duizenden jaren bezighoudt. Deze reis blijkt aan het eind van het boek zelfs een avontuur te worden. Het laatste hoofdstuk pakt inderdaad de vragen op die zo veel atheïsten voor hem hebben laten liggen, namelijk: wat voor een wereld blijft er over als god niet bestaat. Gelukkig geeft hij genoeg handvatten om te laten zien dat een wereldbeeld zonder god inderdaad schoonheid en troost biedt. Een aanrader voor iedereen die wil weten 'hoe het zit' en wat veel grote denkers hierover te zeggen hebben!

Interessant boek met (gevoelsmatig) een complete behandeling van de belangrijkste godsbewijzen. De schrijver slaagt er daarbij gelukkig in om de vele en vaak complexe godsbewijzen verhelderend te beschrijven. Voor mij een voorwaarde.

Wat dit boek voor mij echter daadwerkelijk sterk maakt, is het respect en de bewondering waarmee de schrijver (een overtuigd atheïst) de godsbewijzen behandeld. Dit leest niet alleen prettig, maar werkt ook aanstekelijk. Het bevestigt namelijk de schoonheid van het denkwerk van grootte denkers en wetenschappers die het bestaan van God trachtten te bewijzen.

De verademing zit niet alleen in de genuanceerde uiteenzetting, maar ook in het slot. De schrijver biedt de lezer interessante en voor mij soms nieuwe theoretische handvatten in een wereld zonder God.

Net ontvangen en geen tijd voor een echte recensie. Echter laat ik mijzelf verleiden tot een eerste indruk. Zeer uitgebalanceerd geschreven waarbij de schrijver het standpunt van de theïst zeer secuur uiteenzet. In beginsel word je met regelmaat op het verkeerde been gezet. Misschien herkennen we hier de psycholoog want de schrijver is een multi-talent, hij is tevens filosoof en socioloog. Hij neemt dus de positie van de theïst in en neemt uitvoerig de tijd om deze kant te onderbouwen. Zo sterk dat je het gevoel krijgt dat het een pleidooi is voor de positie van de gelovige. Respectvol zet hij zaken uiteen en loopt niet met een boog om de intellectuele hoogstandjes van de tegenstander heen. Maar steekt van tijd tot tijd zijn bewondering niet onder stoelen of banken. Een schril contrast met bijvoorbeeld “God bewijzen” waar de betogen doordrenkt waren met simplistische kretologie die demagogisch van aard is. De atheïstische borreltafel als metafoor waarna men de argumenten van de tegenstander er even snel bij pakt. Bij Waldo Swijnenburg merk je hier niets van dus de tegenstander kan zijn ad hominems thuislaten. Het venijn zit hem in deel 2 van het rollenspel, op het moment dat de positie van de atheïst in beeld wordt gebracht ontmantelt Waldo Swijnenburg minutieus het voorgaande en aan het eind van het verhaal staat de theïst weer met lege handen. Ik vermoed dat dit boek nog veel discussies gaat opleveren en veel theïsten ongeduldig op hun stoelen laat bewegen. Want het oogt op bepaalde plaatsen ongrijpbaar en als een atheïst “de menselijke maat” voltooid met amen dan klinkt dit woord als een doekje voor het bloeden.

Bij het lezen van dit voortreffelijke boek moest ik herhaaldelijk denken aan het qua logica en argumentatie gemankeerde boek van Paas & Peels God Bewijzen. Alleen klopt het hier allemaal wel. Een echte aanrader dus dit boek van Waldo Swjnenburg.

Wat een bewonderenswaardig helder betoog! Niet obsessief als een Dawkins, noch belerend als een Dennett. Het boek verdiend een grote lezerskring!

Dit boek belooft de "schoonheid en troost" van een atheïstische wereldbeschouwing uiteen te zetten, maar helaas gaat het overgrote deel op aan een (hoofdzakelijk gortdroge) bespreking van atheïstische en theïstische argumenten. Daarmee is het een boek zoals er al zoveel zijn. In zijn soort is het niet onaardig, maar het volgt vrij slaafs het laatste boek van Herman Philipse (God in the Age of Science, 2012) en gaat in het geheel niet in op kritische besprekingen daarvan. Ook het recente boek van Paas en Peels (God bewijzen, 2013) blijft geheel onbesproken. Daardoor mist de auteur nogal eens de meest recente theïstische argumentatie. Dit wreekt zich op verschillende momenten, bijvoorbeeld bij zijn bespreking van het argument op basis van het kwaad (sceptisch theïsme wordt gemist) en in zijn bespreking van de rechtvaardiging van moraal (een probleem dat hij niet echt lijkt te zien). Omdat de auteur zelf geen vakman is op dit gebied, was het handig geweest als hij het boek kritisch had laten lezen door gelovige deskundigen, zodat hij zeker kon weten dat hij theïstische argumentatie goed weergeeft en recht doet. Nu kom ik als meelezers vooral collega's en vrienden van Swijnenburg tegen (een deel van hun namen herken ik in de juichende recensies hierboven...).
Positief is dat dit boek in het algemeen een vriendelijke toon aanslaat en serieuzer over theïstische argumenten spreekt dan gebruikelijk in populaire atheïstische literatuur. In argumentatief opzicht is het stukken beter dan Dawkins, bijvoorbeeld. Inhoudelijk maakt het echter niet waar wat het belooft en qua argumentatie schiet het op verschillende plaatsen te kort. Omdat Swijnenburg zelf toegeeft dat de atheïst de discussie met de gelovige hoogstens "op punten" kan winnen (er zijn geen knock-out argumenten), is dat een serieus probleem.